پۆڵەتیك پرێس
لە تێلیگرام یەکەم کەسیت هەواڵەکانت پێدەگات جۆینبە https://t.me/Politicpress
دكتۆر لەتیف جەمال رەشید لە میانەی چاوپێكەوتنێك لەگەڵ كەناڵی ئەلحورە _ عێراق تیشك دەخاتە سەر چەندین تەوەری گرنگ وەك بابەتی رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و چۆنیەتی بەرەنگاربوونەوەی كێشەكانی كەش و هەواو بابەتی ئەمنی.
_ جەنابی سەرۆك، لە بەڕێزتانەوە دەست پێدەكەین لەسەر مەسەلەی قۆناغەكانی دەستەی سەرۆكایەتی لە عێراق، ئایا جیاواز بوون لە سەردەمی سەرۆك مام جەلال خوا لێ خۆشبێت تا ئەمڕۆ، ئێوە ئێستا چۆن قۆناغەكە دەبینن ، چۆن باسی دەكەیت، جیاوازی چیە؟
+ كۆمار : من پێم وایە كە قۆناغەكانی پێشوو جیاوازی نەبووە لە قۆناغی ئێستا، ڕەنگە سەردەمەكە یان ئەو كەسایەتیەی لە پۆستەكەدا جیاواز بێت و سەرۆك كۆمار و سەرۆكی حكومەت و تەواوی پۆستەكان بە پێی دەستووری عێراق هەڵبژێردراون ، بەڵام عێراق ئێستا سەقامگیرییەكی باش بەخۆیەوە دەبینێ، و هاریكاری و هەماهەنگی لە نێوان پێكهاتەو و لایەن و كەسایەتییە سیاسییەكاندا هەیە و لە نێوان حكومەت و سەرۆكایەتی كۆماردا هەیە، ڕەنگە ئەمە جیاوازییە گەورەكە بێت لەگەڵ قۆناغەكانی پێشووتر، سوپاسی خودا دەكەین كە عێراقییەكان جۆرێك لە ئارامی و سەقامگیری بەخۆیانەوە دەبینن و ئەمەش هانمان دەدات بۆ بەهێزكردنی كۆبوونەوەكان و هەماهەنگی هاوبەش لەنێوانماندا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر كاروبارەكانی حكومەت.
_یەكێك لەو ئاستەنگانەی كە ساڵانێكە لە عێراق باسی دەكەین، ئاستەنگی ئەمنییە، ئێستا پێشكەوتنی گەورە لەسەر ئاستی ئەمنی بە وتەی خەڵك و لێپرسراوانی عێراقی بەدی هاتوە، ئەمڕۆ بەڕێزتان چۆن ئەم دۆسییەیە دەبینن ؟ ئایا ئێمە هێشتا لە هەندێك بواردا بەدەست بۆشایی ئەمنیەوە دەناڵێنین؟
+ سەرۆك كۆمار : سەرەتا لایەنی ئەمنی زۆر گرنگە . وە باوەڕم وایە ئاسایش و سەقامگیری لە پێش هەموو شتێكەوەیە، كەس چاوەڕێی جێبەجێكردنی هیچ بەرنامەیەكی كاری حكومی ناكات ئەگەر ئاسایش و سەقامگیری بوونی نەبێت، بۆیە سەرنجی سەرەكیمان لە عێراق لە ئێستادا دامەزراندنی ئاسایش و سەقامگیرییە لە عێراق . كەمێك بگەڕێینەوە دواوە، ئێمە بۆ ماوەیەكی زۆر بەدەست دەسەڵاتێكی دیكتاتۆرەوە ناڵاندومانە، دەسەڵاتی دیكتاتۆریش نەبواری بەئازادی دەدا و نە بۆ تاكی عێراقی نە بۆ دەربڕینی بۆچوونەكانیش ، ئەمەش دەسەڵاتێكی سەركوتگەرانە بو و دەسەڵاتێكی ئەمنی لەو كاتەدا كۆنترۆڵی توانا و خواستەكانی گەلی عێراقی كردبوو، ئەمەش بووە هۆی جیاوازییەكی گەورە لە نێوان ڕژێم و ئاراستەكانی گەلی عێراقدا. دوای گۆڕینی ڕژێم لە عێراق لە ساڵی 2003 بەداخەوە تووشی كێشەی دیكە بووین . كێشەی تیرۆر لە ناوخۆی عێراق و تەقینەوە و كوشتن و لە هەندێك حاڵەتدا زیندانیكردن و هەندێكجاریش كۆنتڕۆڵكردنی گروپە گەورەكان كە لە هەندێك پارێزگادا بوونیان هەبووە و ئێمەش دوای ماوەیەك لە توندڕەوی و توندوتیژی تیرۆریزمی داعش كە ناوچەیەكی فراوانی عێراقیان كۆنترۆڵ كردبوو زەرەرمەند بووین ، و بەهۆی زیانگەیاندن ، نەك تەنها تاكەكان بەڵكو بەشێكی زۆری خەڵك و كومەڵگەیش . ئێستا ئێمە كێشەمان هەیە لە مامەڵەكردن لەگەڵ دەرئەنجامەكانیان، بەهۆی بۆردومانكردنی شوێنەكانیان و ئەشكەنجەدانیان و كوشتنی خەڵكی بێتاوان، تا ئێستا ئێمە بەدوایاندا دەگەڕێین، بە هەزاران، نەك یەك و دوان ئەمەش لە ڕاستیدا بووە هۆی جۆرێك لە ترس و دڵەڕاوكێ لە دۆخی ئەمنی عێراق.
_ هێشتا ناوبەناو بەشێك لە دەشتی نەینەوا و لە تل الشای دەردەكەون !
+ سەرۆك كۆمار : زۆر كەمە. سوپاس بۆ خودا، سوپای عێراق هاوشان لەگەڵ هێزە ئەمنییەكانی دیكە، ڕەوشەكە لەم دۆخانەدا كۆنترۆڵ دەكات، ئۆپەراسیۆنەكان دژ بە تیرۆریستان لە هەر وڵاتێك لە سەدا سەد كۆنتڕۆڵ ناكرێت، مەسەلەكەش ئەوەیە كە هەندێكیان تەنها بۆ دزین یان هێرشكردنە سەر خەڵك جوڵە دەكەن، ئەوان هیچ ئامانجێكی سیاسی و كۆمەڵایەتییان نییە، جگە لە كاریگەری لەسەر خەڵكی لەڕووی ژیان و كۆمەڵایەتییەوە، كە زۆر كەمیشە ، پێم وایە هێزە چەكدارەكانی عێراق جگە لە حەشدی شەعبی و پێشمەرگە، دۆخەكە بە گشتی و لەسەر سنوورەكان كۆنترۆڵ كردووە، بە باشی مامەڵەمان لەگەڵ ئەوەدا كردوە، بەڵام لە جار جار، نەك بە بەردەوامی و بە شێوەیەكی بەرچاو، هەندێك حاڵەت هەیە، بەڵام ئێمە كۆنترۆڵیان دەكەین.
_ لە دوای ساڵی 2003 خوومان بەوە گرت كە سەرۆك كۆماری عێراق ڕێبەر یان متمانەپێكراوی دیدگاكان بێت لەسەر ئاستی سیاسی نێوان لایەنە جیاوازەكان، جا سوننە بێت، شیعە بێت، كورد بێت یان ئەوانی تر.، ئەگەر بمانەوێت ئەو ناوانە بانگ بكەین، یان ئەگەر بمانەوێت بە تەنها لایەنە جیاوازەكان ناویان بنێین. دەمەوێت بپرسم جەنابی سەرۆك، ڕۆڵی ئەمڕۆت چۆن دەبینیت لە كۆكردنەوەی دیدگاكان، و ئاستەنگەكە لە كوێدایە ؟
+ سەرۆك كۆمار : یەكەم: ئەم بەرپرسیارێتییە بەرپرسیارێتییەكی گەورەیە و من پێم وایە تەنیا ئەركی سەرۆكی كۆمار نییە، ئەركی هەموو لێپرسراوان و هەموو ڕێبەرانی پێكهاتە سیاسییەكانە كە دیدگاكان لێك نزیك بكەنەوە . من لە هەندێك بابەتدا لەگەڵ دیدگای جیاوازدا ناكۆكم، ئەمە بۆ هەر كۆمەڵگەیەك پێویستە و تەندروستە، بەڵام دژی ململانێكانی ناو حزبەكان یان كۆمەڵگەی عێراقیم ، من دژی ململانێكانم، بەڵام بە كێبڕكێی ڕەوا لەم بوارەدا، و ئەمە ئەركی ئێمەیە، ئەركی پەرلەمانە، ئەركی حكومەتە، ئەركی سەرۆكایەتی كۆمار، ئەركی منە كە دیدگاكان لێك نزیك بكەمەوە، و هیوادارین سەركەوتوو بین لەم بەرپرسیارێتییەدا، چونكە من پێموایە كە یەكگرتنی دیدگاكان لە كۆتا قۆناغدا زۆر گرنگە . لەئەنجامی ئەو هەڵبژاردنانەی لەعێراقدا سازكراون، پێكهێنانی حكومەت و هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار كاتێكی زۆری خایاند، بەڵام قۆناغێكی بەسوود بوو بۆ ئاڵوگۆڕی بیروڕا لەنێوان لایەنە سیاسییەكان و پێكهاتەكاندا بەمەبەستی گەیشتن بە باشترین ئەنجامی لێكتێگەیشتن بۆ عێراق. ئەمەش ئەوەیە كە ئێمە بە دەستكەوتێكی گەورەی دەبینین، ئێمە هێشتا لە قۆناغێكداین كە پێویستمان بە هەماهەنگی و هاوكاری نێوان پێكهاتە سیاسییەكان و لایەنەكانی دیكە هەیە.
_ ئاستەنگی كۆكردنەوەی دیدگاكان لە كوێدایە ؟ وەك بەڕێزتان پێی باشە ئێمە ساڵێك یان زیاتر لە ساڵێك لەسەر مەسەلەی پێكهێنانی حكومەت ماوینەتەوە، و هەندێك كێشە هێشتا هەڵپەسێردراون، وەك مەسەلەی بودجە و چەندین بابەت، چۆن ئاستەنگەكە دەبینن و لە كوێ دەیبینیت ؟
+ سەرۆك كۆمار : ئاستەنگەكە بە بۆچوونی من لە دیدگا جیاوازەكاندایە، بەڵام ئاستەنگێكی گەورە نییە، من پێموایە ئێستا پێویستە پەرلەمان هەموو ئەو مەسەلانەی كە هەن تاوتوێ بكات و حكومەتی عێراق هەوڵی جێبەجێكردن كۆمەڵێك خاڵی پێویست بدات كە كۆمەڵگەی عێراق پێویستی پێیەتی، سەرۆك كۆمار بەبێ هیچ جیاوازییەك لەگەڵ هەموو عێراقییەكان ڕەفتار دەكات، تەنانەت لەگەڵ ئەوانەی دەنگیان نەداوە و یان دەنگیان لە دژی من داوە ، ئاساییە چونكە من سەرۆك كۆماری عێراقم و هەموو عێراقییەكانم ، و من پێم وایە سەرۆك وەزیر وەك سەرۆك وەزیر بۆ هەموو عێراقییەكان كار دەكات ، یارمەتیدەرە لە نزیككردنەوەی دیدگاكان، جگە لەوە خاڵێكی زۆر گرنگ ، ئێمە سەركەوتوو بووین لە نزیككردنەوەی دیدگاكانی نێوان هەرێم و حكومەتی ناوەند، و ئەمەش زۆر پێویست بوو كەپێشتر بوونی نەبووە، بەو شێوەی ئێستا هەیە، سەردان و ئاڵوگۆڕی ئەزموون و ئاڵوگۆڕی بیروڕا لە نێوان هەردوولادا هەیە، بۆیە پێموایە لێكنزیكبوونەوەی خاڵەكانی ڕوانگە و لێكنزیكبوونەوەی پێكهاتە سیاسییەكان لەگەڵ یەكتر، لەگەڵ بوونی دیدگای جیاواز، ئەمە لە هەموو وڵاتانی جیهاندا بونی هەیە، سەرنج دەدەیت هەندێك جار لە وڵاتانی ئەوروپادا كە پارتی دەسەڵاتدار لەگەڵ ئۆپۆزسیۆندایە لە هەموو شتێكدا جیاوازن و دژایەتی هەموو شتێك دەكەن ، بەڵام ئامانجی سەرەكی بەرژەوەندی وڵاتە لەپێش هەموو شتێك و ئێمەیش لەئێستادا بەرژەوەندی خۆمان پێش هەموو شتێك دەخەین. من بەسەر سێ بابەتدا دابەشی دەكەم ، یەكەمیان گرنگیدان بە ئاسایش و سەقامگیری، دووەمیش ڕاوێژكاری نێوان پێكهاتە سیاسییەكان . سوپاس بۆ خودا، نە لە عێراقدا كەمی وجیاوازی نە لە نەتەوەكانمان هەیە، نە لە ڕەوتە جیاوازەكانی عێراقدا نە لە لەگەڵ لێكنزیكبوونەوەی دیدگاكان. ئەمە گرنگ و تەندروستە بۆ كۆمەڵگە. خاڵێكی تری زۆر گرنگ جێبەجێكردنی بەرنامەی كاری حكومەتە، كە تیشك دەخاتە سەر دوو خاڵ، یەكەمیان پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییە، ئێمە دان بەوەدا دەنێین و هەمووان دەزانن كە ئێمە كەمو كورتیمان هەیە لە دابینكردنی خزمەتگوزاری لە عێراقدا، ئێمە ماوەیەكی زۆرە بەدەست ململانێكانەوە، شەڕەكانەوە دەناڵێنین ، و تەنانەت كێشە ناوخۆیی و دەرەكییەكانیش، خاڵێكی تر ئەوەیە كە نزیكەی ماوەیەك لە عێراقداین سێ ساڵ بەبێ بودجەی كاریگەر، و بودجە پێویست بێت، واتە بەشی وەبەرهێنان لە بودجەی دەوڵەت فەراهەم نییە بۆ خەرجكردن، ئێمە تەنها بودجەی كارپێكردنمان هەیە. خاڵێكی تر كە دەمەوێت تیشكی بخەمە سەر، ئێستا حكومەت لە ئامادەباشیدا بودجە پێشكەشی پەرلەمان بكات و بودجە بەڕووی وەزارەتەكان و لایەنە پەیوەندیدارەكان بكاتەوە بۆ ئەوەی دەست پێ بكەن، بەرنامەی حكومەت تیشك دەخاتە سەر دوو خاڵی گرنگ، یەكەمیان پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان، دووەمیان باشتركردنی ژێرخانی ئابوریی ، ئەمەش ڕەنگە ماوەیەكی زیاتری بخایەنێت لە پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان.
_ بەڕێزتان لەگەڵ ئازادیدا هێشتا هەندێك ئاستەنگ هەیە، ئازادی لە دەوڵەتدا زامنكراوە، بەڵام ڕووبەڕووی هەندێك ئاستەنگ دەبێتەوە، هەموو مرۆڤەكان ناتوانن بۆچوونی خۆیان دەرببڕن بەبێ ئەوەی تووشی جۆرەها گرتن و بە ئامانجگرتن نەبن؟
+ سەرۆك كۆمار : ئەگەر ڕاستگۆ بم، تا ئێستا نەمبیستووە و نەمبینیوە، چونكە سكاڵا لە هەندێك هاوڵاتی وەردەگرم، لەسەر بنەمای سنوورداركردنی ئازادی لەڕووی قسەكردن و ڕادەربڕین هیچ سكاڵایەكم پێ نەگەیشتووە، داواكارییەكی تریش هەیە گلەیی لە ڕووی دامەزراندنەوە، فراوان زۆرە و دەمەوێت بگەڕێمەوە بۆ ئەم خاڵە، سەرەتا، ئابووری عێراق ئابوورییەكی بەهێزە و ڕەنگە ئێمە یەكێك بین لەو چەند وڵاتانەی كە یەدەگمان هەیە و كورتهێنانمان نییە. ئەم خاڵە زۆر گرنگە ، هاوردەكردنی نەوتی ئێمە لە ئێستادا باشە، بەڵام كێشەیەكی گەورەمان هەیە، لە ئەنجامی كەمتەرخەمی و شەڕ و كێشەكانی ناوخۆی عێراق، خەریكە هەموو كەرتی تایبەت پشتگوێ بخەین، چالاكیمان نییە لە كەرتی تایبەت تاوەكو شوێن بۆ دەرچووانی زانكۆ بدۆزینەوە و یان بۆ ئەوانەی كاریان نییە، بۆیە هەندێك لە ئەوانە ئازار دەچێژن، و چاوەڕێی ئەوە دەكەن ئەمە مافی خۆیان بێت، هەموو تاكێكی عێراقی دەوڵەت بە سەرچاوەی هێزی خۆی دەزانێت ، و ئەمەش كێشەیەكی ئابوورییە كە لە عێراقدا هەیە،بە بەرنامەی كاری حكومەتی خۆمانی دەزانین، هیوادارین، لەسەر بنەمای دوای پەسەندكردنی بودجە، كە زۆر گرنگی بە كەرتی تایبەت بدەین، هەروەها دەست بە دامەزراندنی كۆمپانیای عێراقی یان بە هاوبەشی بكەین لەگەڵ ئەوانی تر بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەی گەورە، و من باوەڕم وایە كە ئەوان بوارێكی گەورە دەكەنەوە .ڕەنگە ئێمە هەموو كێشەكان چارەسەر نەكەین بەڵام ئەوان بوارێكی زۆر گەورە دەكەنەوە . لەگەڵ ئەو كەسانەم كە كاریان نییە یان مووچە وەرناگرن و هاوپشتی دەرچوانی زانكۆم. ئێستا نزیكەی 200 زانكۆمان هەیە لە عێراق، هەموو ساڵێك ژمارەیەكی زۆر لە خوێندكاران دەردەچن .
_ ئەگەر داهاتەكە لەبەردەستدا نەبێت، جێگرەوەكان چین ؟ گەنج یان ژنان پەنا بۆ شێوازی تر دەبەن و ئەمەش بۆ ئێمە شتێكی حەتمییە. جەنابی سەرۆك، خاڵێكیش هەیە ، وەبەرهێنان و گرنگیدان بە كەرتی تایبەت، گۆڕینی ئەوەی هاوردە دەكەین بەو شتانەی كە بەرهەمی دەهێنین یان تەنانەت هەناردە دەكەین لە كەرتە جیاوازەكاندا جگە لە كەرتی نەوت هەروەها بەریەككەوتن لەگەڵ مەسەلەیەكی بەردەوامدا دەبێت و هەموو عێراقییەكان باسی دەكەن ، ئەوەیش كە دۆسییەی گەندەڵییە. ئەمڕۆ لە عێراقدا دۆسییەكانی گەندەڵی، چۆن لە سەرۆكایەتی كۆماردا مامەڵەی لەگەڵ دەكەن و ئایا پێشكەوتن لە دۆسییەی دژە گەندەڵیدا هەیە؟
+ سەرۆك كۆمار : پێموایە هیچ كەسێك لەگەڵ ئێوە ناكۆك نییە، زۆربەی ئیمپراتۆریەتەكانی جیهان لە ئەنجامی گەندەڵی شكستیان هێناوە یان كۆتاییان هاتووە و هەندێك حكومەتیش لە ئەنجامی گەندەڵی شكستیان هێناوە یان لە دەسەڵاتدا نەماون. منیش هاورای ئێوەم، ئێمە گەندەڵی زۆرمان لە عێراق هەبوو، تا ئێستا بەدەست بەشێكی دەناڵێنین، بەڵام حكومەت جدییە لە هەنگاوەكانی. هیوادارم بەدواداچوون بۆ هەواڵەكانی ئەم قۆناغەی دوایی بكەن، ڕۆژانە چارەسەری گەندەڵی و هەندێك بابەتی پەیوەست بە گەندەڵی هەیە، وە ڕایدەگەیەنین و بڵاویان دەكەینەوە، هەنگاوەكانی حكومەتی ئێستاش جددی و باشن لە ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی . بەڵام وەك دەزانن گەندەڵی پێویستی بە ماوەیەكی زۆر هەیە نەك تەنها گەندەڵی دارایی، و چارەسەركردنی گەندەڵی لە لە چوارچێوەی بەرنامەی حكومەتدایە، و هیوامان وای ئەم مەسەلە چارەسەربكرێت چونكە بووەتە داوایەكی سەرەكی گەلی عێراق .
_ حكومەت هەمیشە دەڵێت خواست و توانای ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی هەیە؟
+ سەرۆك كۆمار : پێم وایە ئێستا ویستێكی زۆر گەورە هەیە ، و توانای نەهێشتنی گەندەڵیمان هەیە، بەڵام پێویستمان بە هاوكاری هەموو لایەنە سیاسییەكان هەیە لەم بوارەدا.
_ یەكێكە لە ئاستەنگەكان، و ئێمە ئەم زاراوەیەمان پێ باشتر نییە، بەڵام بەڕاستی ئاستەنگە، و ئەوە كێشەی گۆڕانی كەشوهەوا و دۆسییەی ئاوە، و ئێمە دۆسیە بە دۆسیە وەریدەگرین. جەنابتان هەمیشە قسە دەكات و كاردەكات بۆ هۆشیاركردنەوەی خەڵك لە مەترسی گۆڕانی كەشوهەوا بۆ سەر عێراق و عێراقییەكان .دەتوانین بگۆڕین، ئەگەر بتەوێت، یان مەترسییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا لە عێراق كەمبكەینەوە؟
+ سەرۆك كۆمار : ئەم خاڵە زۆر گرنگە گۆڕانی كەشوهەوا و ژینگە و ئاو كاریگەری زۆری لەسەر جیهان هەیە . ئێستا زۆر دڵخۆشم كە بەرژەوەندی جیهانی هەیە بۆ ئەم مەسەلانە ، و من بەم زووانە دەچمە نیویۆرك بۆ بەشداریكردن لە كۆنفرانسی ئاو.. سەبارەت بە عێراق، با هەنگاو بە هەنگاو قسە بكەین هەنگاو هەیە كە دەبێت بنرێت بۆ كەمكردنەوە یان كەمكردنەوەی كاریگەرییەكانی كەشوهەوا. لەڕووی ژینگەوە، لەگەڵ ئێوە هاوڕام كە تا ئێستا كەمی گرنگیدانمان بە ژینگە هەیە، بەڵام وەزارەتێكی بەهێزی ژینگەمان پێكهێناوە، وە زۆر دڵخۆشم بە هەنگاوە باشەكانیان ، بەڵام وەك دەزانن ژینگە و كەشوهەوا پێویستی بە ماوەیەكی درێژ هەیە ، بۆ نموونە سەبارەت بە كەشوهەوا ، هەندێك جار بە ڕادەی پێویست باران یان بەفرمان هەیە لە چیاكانی كوردستان، بەڵام لە هەندێك حاڵەتدا ساڵێك یان دوو سێ ساڵ تێدەپەڕێت كە هەموو ناوچەكە بەدەست وشكەساڵییەوە دەناڵێنێت.لەبارەی ئاوەوە حاڵەتی عێراق حاڵەتێكی تایبەتە چونكە زۆربەی سەرچاوەی ئاو لە دەرەوە لە توركیاوە و لە كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە و هەروەها لە سوریاوە وەریدەگرین بەهۆی ئەوەی ڕێڕەوێكە بۆ ڕووباری فورات، بۆ توركیا زۆربەی هەڵڕژانی ئاو لێیەوەیە و لقەكانی ڕووباری دیجلەمان لە كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە هەیە و تا ئێستاش ڕێككەوتنێكی هەمەلایەنەمان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێدا نییە.
_ چی بەربەستە؟
+ سەرۆك كۆمار : بەربەستەكە ئەوەیە كە ڕێككەوتنێك لە نێوان هەردوو لایەن یان لە نێوان وڵاتانی كەناراوەكان هەبێت و هەر وڵاتێك مەرجی تایبەتی خۆی هەیە كە دەبێت لەسەری ڕێكبكەوێت، بۆ ئێمە مەرجەكانی ئێمە بە ڕوونی مەعقوڵن، لە ڕووی تەكنیكی و زانستییەوە، و ئەو… ئەنجامی توێژینەوە درێژخایەنەكان.
_ جەنابی سەرۆك، زۆرێك لە خەڵك نازانن كە ئێوە پسپۆڕییەكی تەكنیكی و ڕاوێژكاری لە بواری ئاودا هەیە ؟
+ سەرۆك كۆمار : من بۆ ماوەیەكی زۆر وەزیری سەرچاوەكانی ئاو بووم، لەو ماوەیەشدا گەیشتینە واژۆكردنی یاداشتنامەی لێكتێگەیشتن لە نێوان عێراق و كۆماری ئیسلامی، هەروەها لە نێوان عێراق و توركیا، و گەیشتینە ئەنجامێكی ئەرێنی، بەڵام بەداخەوە لە ئەنجامی ئەو كێشانەی كە ڕوویان دا بەتایبەت مەسەلەی داعش كاریگەرییەكی زۆریان لەسەر سیاسەتی ئاو لە عێراقدا هەبوو. ئێستا ئێمە لە عێراقدا سێ كێشەمان هەیە، دەبێت چارەسەرەكان ببەسترێنەوە بەو كێشانەی كە هەن، یەكەم كێشە ئەوەیە كە هەندێكجار لە ئەنجامی گۆڕانی كەشوهەوا بەدەست وشكەساڵییەوە دەناڵێنین و ئەمەش لەدەستی ئێمەدا نییە.
_ تەنانەت ئەو بارانانەی ئەم دواییە لە باشووری سامەڕا باریوە كێشەی هەبووە، بەو پێیەی لەو ناوچانە نەباریوە كە پێویستیان پێی بووە.
+ سەرۆك كۆمار : بەڵێ ئەمە كێشەیە چونكە لەدەرەوەی كۆنترۆڵی ئێمەیە، كێشەی دووەمیش كردار یان سیاسەتی وڵاتانی ناوچەكەیە، بۆ نموونە لە ئێستادا توركیاش زیاتر لە پێشوو پێویستی بە ئاو هەیە ، كۆماری ئیسلامیش بە هەمان شێوە.
_ بەڵام ئەو ئاوەی لە ڕێگەی ئێرانەوە دەچێتە ناو عێراقەوە ئێستا گەیشتووەتە سەدا سفر.
+ سەرۆك كۆمار : یەكەم: توركیا ژمارەیەكی زۆر بەنداوی دروستكردووە و ئەوانیش بڕێكی زۆر ئاو گلدەدەنەوە بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا، ئێمە هیچ كێشەمان نییە ئەگەر گرنگی بە وڵاتەكەیان بدەن و بەنداو دروست بكەن، بەڵام ئەوەی ئێمە دەمانەوێت پشكێكی دادپەروەرانەیە عێراق ئاوی هەیە، جگە لە پێویستی ئەوەی بیرۆكەیەكی زانستی ڕوونمان پێبدات سەبارەت بە شێوازی كارپێكردنی ئاو لە توركیا تا بتوانین بزانین و بەرنامەكانمان بنیات بنێن . ئێمە كێشەی ئاوی خواردنەوەمان نییە ، بەڵام كێشەی (كەمی) ئاومان هەیە بۆ كشتوكاڵ و ئاودێری لە وەرزی كشتوكاڵ و وەرزی ئاودێریدا ، بۆیە داوامان لە توركیا كرد بڕێكی پێویست ئاو بدات بە عێراق بۆ كشتوكاڵ و ئەو زۆنگاوانە و بۆ پڕكردنەوەی دەریاچەكانمان .ئەمە ئەوەیە كە ئێمە داوای دەكەین . خاڵێكی تری گرنگ بۆ ئێمە بۆ عێراق، كە ئەوەیە كە دەبێت بەڕێوەبردنی سەرچاوە ئاوییەكان باشتر بكەین ،بەفیڕۆدانی گەورەمان هەیە، و من یەكەم كەسم كەدان بەم شتەدا بنێن.
_ لایەنی توركی دەڵێت ئێمە بڕێكی پێویست ئاو ڕادەستی عێراق دەكەین، بەڵام لە لایەنی عێراقییەوە بەفیڕۆدان هەیە.
+ سەرۆك كۆمار : قسەكانیان 50٪ ڕاستە .هەمیشە پشكێكی پێویستمان پێنادەن، بەڵام لەڕووی بەفیڕۆدانەوە قسەكانیان ڕاستن و من دژایەتیان ناكەم، ڕاشكاوانە بڵێم لە دانوستانەكاندا دەبێت بگەین ئەنجامە ئەرێنییەكان لەم ڕووەوە .ئێمە كێشەی كۆكردنەوەی ئاومان هەیە هەر لە گۆمی ماسی لەسەر ڕووباری دیجلە و فورات، هەروەها شێوازی بەكارهێنانی ئاودێری، بەو پێیەی شێوازێكی كۆنە كە بڕێكی زۆر ئاو بەفیڕۆ دەدات.
_ ئایا عێراق پێویستی بە بەنێودەوڵەتیكردنی ئەم دۆسییە هەیە، یان عێراق چارەسەری هەیە و دەتوانرێت لەگەڵ توركیا و ئێران بگاتە چارەسەر؟
+ سەرۆك كۆمار : هیوادارین بگەینە چارەسەر، بەڵام داواتان كرد كە عێراق هێشتا بە پشتیوانی نەتەوە یەكگرتووەكان یان لایەنە سیاسییەكان ڕێككەوتنی واژۆ نەكردووە، نەتەوە یەكگرتووەكان تا ئێستا ڕاسپاردەی پێداوین و یاسای ڕوونیان نییە بۆ كۆنترۆڵكردنی دابەشكردنی ئاو.بەكورتی داوا لە كۆماری ئیسلامی ئێران دەكەین بەهەمان شێوە كۆماری توركیا پشكێكی دادپەروەرانە لە ئاو بدات بە عێراق، هەروەها ئەو هێڵی ئۆپەراسیۆنەی كە بۆ ئاو بەكاری دەهێنن و پێداویستییەكانمان لەبەرچاو دەگرن عێراق.
_ دكتۆر، چەند ڕۆژێك لەمەوبەر، لێرە لە بەغدا لەگەڵ ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس كۆبوویتەوە و باس لە پرسی پشتیوانی بەردەوامی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ مەلەفی ئاوارەكان كرا .جەنابی بەڕێزتان ئەم فایلە كەی كۆتایی دێت؟ وە بۆچی تا ئێستا عێراق هێشتا خەڵكی ئاوارەی هەیە كە سەدان كیلۆمەتر لە ناوچە ڕەسەنەكانیانەوە دوورن؟
+ سەرۆك كۆمار : من لەگەڵ ئێوەدا هاوڕام كە كێشەیەكە دەبێت كۆتایی پێبهێنرێت و مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت ،بە هەموو ڕاشكاوییەكەوە دەیڵێم، و گفتوگۆكەمان لەگەڵ ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لەسەر ئەم بابەتە و بابەتەكانی تر بوو، و من ئەو بڕوایەم پێدا كە نەتەوە یەكگرتووەكان تا ئێستا بیری لەوە دەكردەوە كە دۆخی ئەمنی عێراق لە ئاستی پێویستدا نییە ، هەموو شتێكم بۆ ڕوونكردەوە لە عێراق . من پێم وایە كە ئێستا دۆخی ئەمنی عێراق باشە و ئێستا بڕیارە بەڕاشكاوی ئەم دۆخە نوێیە لەبەرچاو بگرن و لە ناوخۆی عێراقدا بەم شێوەیە نوێیە كار بكەن و نەك بەو شێوەی پێشوو و لەسەر ئەو بنەمایەی كە ئاسایش دەیكات بوونیان نییە. سەبارەت بە ئاوارەكان ، دەبێت ئەم بابەتە چارەسەر بكەین . زۆربەی ئاوارەكان دەرئەنجامی دڕندەیی و توندوتیژیی داعشن لە عێراق، بەڵام ئەوەی بە ئاشكرا ڕوویدا ئەوەیە كە ئەركی نەتەوە یەكگرتووەكانە كە شوێنی نیشتەجێبوونیان دروست بكات بۆ ئەوەی ئاوارەكان بتوانن بگەڕێنەوە بۆ زێدی خۆیان، بەداخەوە، لەگەڵ هەموو پێزانینێك،
_ كەموكوڕییەك لەم بابەتەدا هەبوو، چونكە ئەوان ئەو شوێنانەیان دروست نەكردووە. _ بۆچی حكومەتی عێراق دروستی ناكات؟
+ سەرۆك كۆمار : لەبەر ئەوەی شوێنەكان كەمێك ئاڵۆز بوون لە ئەنجامی دەستێوەردانەكانی سیاسی و ئابووری، بەڵام گەیشتنە لێكتێگەیشتنێك بە ناوی (رێككەوتنی شەنگال) و بە شێوەیەكی باش جێبەجێیان كرد ، بەڵام ڕاشكاوانە هیچ جۆش و خرۆشێكی جددی بۆ جێبەجێكردنی ئەم ڕێككەوتنە نیە و كاتێك چووم بینیم كە تا ئێستا هیچ بینایەك دروست نەكراوە، تەنانەت یەك خانووش ، سەرم سوڕما ، و پرسیارم لێكردن دەربارەی هۆكارەكان و بروام بە وەڵامەكانیان نەكرد، جگە لە سەردان و نووسینی ڕاپۆرت، هیچ شتێكی ڕوون و دیار نەبو .
_ بابەتی تر هەیە لەسەر مەسەلەی ڕێككەوتنی شنگال و بۆچی جێبەجێ نەكرا، كەسانێك هەن كە هەرێم تۆمەتبار دەكەن، لەلایەكی دیكەشەوە ئەوانەی لە هەرێمەوە هاتوون.
+ سەرۆك كۆمار : لەگەڵ حكوومەتی هەرێم و لایەنە سیاسییەكان و پێكهاتەكانی ئەوێ قسەم كرد و هەموویان ئامادەن بۆ جێبەجێكردنی بڕگەكانی ڕێككەوتنی شنگال، بەڵام وەڵامەكەیان وەك یەك بوو، كە ئەم ئاوارانەش لە كوێیە دەگەڕێنەوە و هیچ ماڵێكیان نییە بۆی بگەڕێنەوە . بۆیە لە كامپەكاندا دەمێننەوە ،كێشەكەش هەر دەمێنێتەوە، ئەگەر ماڵەكانیان دروست نەكرێت كێشەكە چارەسەر نابێت، تا ماڵیان نەبێت لە كوێ دەژین؟
_ ئەمە ئەو دژیەكیەیە كە دەوڵەتی عێراق ناتوانێت، جەنابی سەرۆك ئێوە دەڵێت هەموو لایەنەكان هاوڕان لەسەر ئەوەی دەبێت جێبەجێ بكرێت.
+ سەرۆك كۆمار : نەتەوە یەكگرتووەكان و ڕێكخراوەكانی ئەوانەن كە دۆسییەكانیان وەرگرتووە و لە سەرەتاوە وتم بارودۆخی نێوان ناوەند و ناوچەكە لە دۆخێكی باشدایە و هەماهەنگی و هاوكاری و ئاڵوگۆڕی بیروڕا لە نێوانیاندا هەیە ئەوان، بەڵام بەداخەوە ئەم بابەتە بۆ ماوەیەكی زۆر بوونی نەبوو، بۆیە ئەم كێشەیە مایەوە، بەڵام ئێستا هەنگاوی باشمان ناوە، بەدواداچوونی ئێستامان نزیكە ڕۆژانە یان هەفتانە ،پشت بەخوا دەگەینە ئەنجامی باش و دەستیان بە بیناسازی كردووە، و بودجەی دروستكردنی خانووبەرە لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان و لەگەڵ حكومەتی عێراقدایە.
_ باشە جەنابی سەرۆك هەموو سەرۆكێك شوێنپێی هەیە كە دەیەوێت لە پۆستی سەرۆكایەتیدا جێی بهێڵێت و كەلەتورێك هەیە كە جیهان و خەڵكی وڵاتەكەی تێیدا یادی بكەنەوە، كەواتە ئەو كەلتورە چییە كە دكتۆت لەتیف جەمال ڕەشید دەیەوێت؟
+ سەرۆك كۆمار : ڕاشكاوانە بڵێم، من دەمەوێت ، و سەرنجم لەسەر چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری لە عێراقدایە، و بۆ هێنانەدی ژیانێكی ئازاد، لە ڕوانگەی ئابووری باشەوە، و لە ڕوانگەی كەلتورییەوە، لە ئاستێكی بەرزدا .ئەوە ئومێد و ئامانجی منە لە عێراق.
• بەشێك لە چاوپێكەوتنی سەرۆك كۆمار دكتۆر لەتیف جەمال ڕەشید، لەگەڵ كەناڵی ئەلحورە- عێراق
قەیوان گروپ
مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا
