لە رۆژی دووشەممە (1 شوباتی 2021) رەجەب تەیب ئەردۆغان سەركۆماری توركیا لە نوێترین لێدوانیدا گووتی:” لەوانەیە لە ئێستادا كاتی ئەوە هاتبێ توركیا گفتوگۆ لەبارەی دەستوورێكی نوێ بكات”.
ئەم لێدوانە بۆ زۆر لە شارەزا و پسپۆرانی ناوەوە و دەرەوەی توركیا جاوەڕواننەكراو بوو. چونكە دەسەڵاتێك كە چەندین ساڵە، مەودای ئازنادیەكان بەرتەسك دەكاتەوە، لەجیاتی لێكجیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان سیستەمی تاكە كەسی پەیڕەو دەكات، چۆن دەكرێت گۆڕینی دەستوور بكاتە مژار و داوای گفتوگۆكردن بكات لەبارەیەوە؟ باشە ئەگەر وایە ئامانجی ئەردۆغان لەم لێدوانە چیە؟
بەر لەوەی دەست بۆ خوێندنەوەی مەرامی ئەردۆغان ببەین، باشترە هەندێك زانیاری لەبارەی دەستووری توركیا بخەینەڕوو.
دەستووری توركیا دواجار دوای كودەتای سەربازی لە ساڵی 1982 نووسراوەتەوە. واتە دەستوورێكە دامەزراوەی سەربازی توركیا كە خۆی بە میراتگری ئایدیۆلۆژیای كەمالی لەقەڵەم دەدات نووسراوەتەوە.
جگە لەوە تا ئەمڕۆ ئەم دەستوورە 19 جار هەموار كراوەتەوە و 184 گۆڕانكاری تیادا ئەجامدراوە. زۆربەی ئەم هەمواركردنەوە و گۆڕانكاریانەش بۆ بەرگرتن بووە لە گەشەسەندنی دیموكراسی، مافی مرۆڤ و ئازادیەكان. دەستوورێكە لەسەر بنەمای سۆزی فاشیزمی نەتەوەپەرستی داڕێژراوە، بەهەموو پێوەرێك لە بنەمای هزر، بیركردنەوە و سەرەتاكانی دیموكراسی دوورە.
توركیا لە 27 نیسانی 2017 لە راپرسی گشتیدا، دەنگی بۆ سیستەمی سەرۆكایەتی (سیستەمی تاكەكەسی) دا، لە 9 تەمموزی 2018 شدا، سیستەمی نوێ دەستبەكاربوو. لێرەدا ناكۆكیەكی زەق و تا سەر دژ بەیەك لە ئارادایە، دەستوور بە گوێرەی سیستەمی كۆن ئامادەكراوە، بەڵام سیستەمی بەڕێوەبەرایەتی لەسەر بنەمای نوێ دامەزراوە، كە ئەمەش ناكۆكی دەخاتە نێوان پڕۆسەی سیاسی و پڕۆسەی یاسایی لەم وڵاتەدا.
لەوانەشە هەر لەژێر رۆشنایی ئەم لێكدانەوەیەدا بێت، ئۆپۆزسیۆنی توركیا، بە هەموو رەنگە عیلمانی، چەپ و راست و دیموكراتخوازی داوای گەڕانەوەی سیستەمی پەرلەمانی دەكەن. دووریشنیە ئۆپۆزسیۆنی تورك لە دەوری گەڕاندنەوەی سیستەمی پەرلەمانی بەرەیەك لەدژی دەسەڵات دروست بكەن.
ئەگەر لەم چوارچێوەیەدا قسەكانی ئەردۆغان، لەبارەی گۆڕینی دەستوور بخوێنینەوە، دەگەینە ئەم ئەنجامەی كە حیسابی پەرتەوازەكردنی ئۆپۆزسیۆن خۆی لە پشت ئەم لێدوانە حەشار داوە.
ئەردۆغان دەخوازێت، بە تەوری (گۆڕینی دەستوور) زەمینەی لێكنزیكبوونەوەی ئۆپۆزسیۆن پارچە پارچە بكات.
هەروەها ئەردۆغان دەخوازێت ئەرگومێنتی دەستوور لە دەستی ئۆپۆزسیۆندا بسووتێنێت و لەبەرامبەر ئۆپۆزسیۆن هەڵمەتێك ئەجام بدات.
ئەردۆغان دەخوازێت درێژە بەدانیشتن بدات لەسەر كوورسی سەڵتەنەت و ئاستەنگەكانی پێش خۆی بەچەند گۆڕانكاریەكی بچووك و رووكەشانە نەهێڵێت.
ئەوەی راستی ئەم خوێندنەوەیەش دەسەلمێنێ، پشتگیری پارتی بزوتنەوەی میللیە (مەهەپە) لە لێدوانەكەی ئەردۆغان. چونكە مەرجی شەریكایەتی مەهەپە لەگەڵ ئەردۆغان، بەهێزكردنی دەوڵەتی ناوەندیە.
هۆكارێكی دیكە كە مەهەپە ناچار دەكات، پشتگیری لە بانگەشەكەی ئەردۆغان بكات، ترسی ئەم پارتەیە لە هەوڵەكانی ئەردۆغان بۆ گەڕان بە دوای هاوپەیمانیەتی نوێ بە تایبەتی (پارتی سەعادەت). چونكە هەر هاوپەیمانێكی نوێ جێگای مەهەپە دەگرێتەوە. بەم شێوەیە مەهەپە دەخوازێت پشتگیری لە ئەردۆغان بكات تاوەكو زەمینە بۆ لایەنی سێیەم خۆش نەكات بێتە ناو هاوپەیمانیەتی مەهەپە و ئاكەپە.
هێمن خۆشناو
قەیوان گروپ
مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا
