دۆكترینی (بایدن) لە مانگێكدا!

مانگێك تێدەپەڕێت بەسەر دەستبەكاربوونی (جۆو بایدن) وەك سەرۆكی ژمارە (46)ی ئەمەریكا، لەم مانگەدا ئاماژەكان ئەوەمان پێدەڵێن كەوا (دۆكترین) و رێبازی بایدن بریتی دەبێت لە شێوازی پشتبەستن بە (دیبلۆماسیەتی دەستەجەمعی) واتە هەماهەنگیكردنی دیبلۆماسی لەگەڵ هاوپەیمانان وەك كۆڵەگەی بەڕێوەبردنی سیاسەتی نێودەوڵەتی، ئەم شێوازەش لەلایەك سەرچاوەی گرتووە لە پاشخانی كەسیەتی بایدن وەك كارەكتەرێكی ئەزمووندار و میانڕەو لە سیاسەتدا، لەلایەكی تر سەرچاوەی گرتووە لە دیدگای پارتی دیموكراتی ئەمەریكا بۆ بەرێوەبردنی قەیرانە ناوخۆیی و دەرەكییەكان لە رێگای دیپلۆماسیەت و هێزی نەرم (Soft Power).

بە چاودێركردنی مانگێكی سەرۆكایەتی (بایدن) لە كۆشكی سپی ئەم حەقیقەتەمان بۆ روون دەبێتەوە كەوا (بە پێچەوانەی ئیدارەی ترەمپ) ئەم ئیدارەیەی ئەمەریكا بۆ چارەسەركردنی كێشەكان پشت دەبەستێت بە هەماهەنگی دیپلۆماسی لەگەڵ وڵاتانی هاوپەیمانی ئەمەریكا، بۆ نموونە ستراتیژی نوێی بایدن بۆ چارەسەركردنی كێشە ئەمنییەكانی عێراق بریتی دەبێت لە هاوبەشیكردن لەگەڵ وڵاتانی هاوپەیمانی (ناتۆ) بە جۆرێك كەوا بڕیار دراوە هێزەكانی (ناتۆ) لە عێراقدا (10) ئەوەندە زیاد بكرێن، واتە ژمارەی هێزەكانی ناتۆ لە (500) سەرباز و راوێژكارەوە بەرزكراوەتەوە بۆ (4000) سەرباز و راوێژكار، ئەویش بەمەبەستی هاوكاریكردنی هێزەكانی عێراق و هێزی پێشمەرگە بۆ رووبەڕوو بوونەوەی گروپە تیرۆرستیەكانی وەك داعش و مەترسیە ئەمنیەكانی تر.

لە كەیسی ئێرانیشدا وا دیارە (بایدن) تاكلایەنە هیچ بڕیارێك نادات بەڵكو هەوڵدەدات بە هاوبەشی لەگەڵ هاوپەیمانانی ئەمەریكا بڕیارێك بدەن بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پرسی ئەتۆمی ئێران و گەڕانەوە بۆ رێكەوتنی ئەتۆمی (5+1).

جیاواز لە پرسی عێراق و ئێران، چاوەڕوان دەكرێت ئەجێندای (بایدن) لە ماوەی (100) رۆژدا ئەم كارانەی خوارەوە لەخۆ بگرێت:

1- هەماهەنگیكردن لەگەڵ وڵاتانی هاوپەیمانی ئەوروپی بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەژموونی (سیاسی و ئابووری) هەریەكێك لە (چین و رووسیا).

2- درێژەدان بە رێككەوتننامەی (ئیبڕاهیمی) و (گرێبەستی سەدە) واتە لەم پرسەدا ستراتیژیەتی (بایدن) درێژە پێدەری ستراتیژیەتی (ترەمپ) دەبێت، چونكە (بایدن) بەهەمانشێوەی (ترەمپ) باڵیۆزخانەی ئەمەریكا لە ئۆرشەلیم (قودس) دەهێڵێتەوە و ناڕاستەوخۆ بەردەوام دەبێت لە داننان بە (بەرزاییەكانی جۆلان) وەك خاكی ئیسڕائیل.

3- جیاواز لەم خاڵەی سەرەوەدا (بایدن) هەوڵدەدات پەیوەندییەكانی ئەمەریكا لەگەڵ دەسەڵاتی فەڵەستینی ئاسایی بكاتەوە و نووسینگەی دەسەڵاتی فەڵەستینی لەواشنتن بكاتەوە، هەروەها لەم چوارچێوەیەدا لەوە دەچێت بایدن هاوكارییە ماددیەكانی ئەمەریكا بۆ فەڵەستین بگێڕیتەوە بەمەرجی رازیبوونی فەڵەستینیەكان بە (گرێبەستی سەدە).

4- (بایدن) چاو دەخشێنێتەوە بە هەموو ئەو گرێبەستانەی كە وڵاتانی كەنداو لەگەڵ ئەمەریكادا واژۆیان كردووە، (مەبەست گرێبەستەكانی كڕینی چەك) لەوانەش هەڵوەشاندنەوە و نەفرۆشتنی فڕۆكەی جۆری (F35) بە وڵاتی ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو، هەروەها چاوخشاندنەوە بەم گرێبەستانەی كەوا شانشینی سعودیە لەگەڵ ئیدارەی (ترەمپ) ئەنجامی داون.

5- چاوەڕوان دەكرێت ئیدارەی (بایدن) گرنگی زیاتر بدات بە پرسەكانی دیموكراسی و مافی مرۆڤ لە جیهان بە گشتی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتانی كەنداوی عەرەبی بەتایبەتی.

لەم سۆنگەیەوە سیاسەتی (ئەمەریكای سەردەمی بایدن) سەبارەت بە ئێران تەواو جیاواز دەبێت لە سیاسەتی (ئەمەریكای سەردەمی ترەمپ) بەڵام لە دۆسیەی ئاسایكردنەوەی (عەرەب-ئیسڕائیل)دا سیاسەتی بایدن تاڕادەیەكی زۆر هاوشێوەی سیاسەتی ترەمپ دەبێت.

لە كۆتاییدا روون و ئاشكرایە كەوا دۆكترین و رێبازی بایدن نزیكە لە دۆكترین و رێبازی ئۆباما، ئەگەرچی بایدن رەتی كردۆتەوە كەوا ئیدارەكەی كۆپی پێستی ئیدارەی ئۆباما بێت، لەگەڵ ئەوەشدا چەند جارێك گوتوویەتی:

“ئەمەریكا دەگەڕێتەوە سەر رێچكەی جارانی خۆی” واتە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیدا ئەمەریكا دەگەڕێتەوە بۆ ناو سلكی دیپلۆماسی و بە هەماهەنگی لەگەڵ هاوپەیمانان بڕیار دەدەن، هەروەها لەسەر ئاستی ناوخۆشدا (بایدن) پشت دەستێت بەو بژاردانەی كەوا دام و دەزگاكانی (داڕشتنی بڕیار) دەیخەنە بەردەمی وەك (كۆنگرێس و CIA و پنتاگۆن و وەزارەتی دەرەوە و هەندێك لە ناوەندەكانی Think Tank) ئەم خەسڵەتەی (بایدن)یش تەواو پێچەوانەی خەسڵەتی تاكڕەوی (ترەمپ)ە كە بێ گەڕانەوە بۆ ئەم ناوەندانە لە رێگەی (تویتەر)ەوە بڕیاری ترسناك و چارەنوسسازی دەردەكردن!

كـــارۆخ خـــۆشناو