نهێنی خەو

خەوتن یەك لە هەرە پێویستییەكانی مرۆڤ و تەنانەت ئاژەڵانیشە. مرۆڤ سێیەكی تەمەنی بە خەو بەسەر دەبات، بە جیاوازیی ژمارەی سەعاتەكانی خەو كە هەر كەسێك بە پێی قۆناغەكانی تەمەنی پێویستی دەبێت، فەرمانگە تەندروستییەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە مناڵ هەر لە رۆژی لە دایكبوونیەوە تا دەبێتە دوو ساڵ، رۆژانە پێویستی بە 14 تا 17 سەعات خەوە، دوای ئەو تەمەنە پێویستیان بە 12 بۆ 14 سەعاتە، ئەم ژمارەیە بەرە بەرە لەگەڵ هەڵچوونی تەمەندا كەم دەكات تا بە 8 بۆ 10 سەعات دەگات بۆ ئەوانەی تەمەنیان لە نێوان 14 بۆ 17 ساڵدایە، پێگەیشتوانیش لە نێوان 7 بۆ 9 سەعات خەویان گەرەكە.

كەسی خەوتوو لە خەوتنیدا بە چەند قۆناغێكدا تێپەڕ دەبێت، هەر قۆناغێك رۆڵی خۆی هەیە، لە قۆناغێكی یەكەم و دووەمدا خەوتن سوكە و لە قۆناغی سێیەم و چوارەمدا مرۆڤ دەچێتە خەوێكی قوڵەوە، ئەو دوو قۆناغەی دوایی زۆر گرنگن بۆ ئەوەی لەش چالاكی و زیندوێتی بۆ لەشی بگێڕێتەوە، كەمبوونی خەوتنیش مرۆڤ بە درێژای رۆژ هەست بە ماندوو بوون و هیلاكی قورسبوونی لەشی دەكات. دوای نزیكەی (90) دەقە قۆناغی ئەوەی پێی دەگوترێ بزووتنی خێرای چاو، خەون بینین لەم قۆناغەدا روو دەدات، ئەم قۆناغە گرنگە بۆ ئەوەی میشك چالاكییەكانی بگێڕێتەوە، تێپەڕین بەم قۆناغانەدا پێی دەگوترێ سووڕی تەواوی خەو، تێبینی ئەوە دەكرێت خەوی قوڵ بە شێوەیەكی فراوان لای بە تەمەنەكان كەم دەكات، خەوی سوك دەبێت و بە درێژایی شەو چەندین جار خەبەری دەبێتەوە.

ئەمە یەك لەو هۆكارانەیە وا دەكات بەتەمەنەكان لە رۆژا خەویان بێت، كەمی سەعاتی خەوتن و پچڕپچڕی خەو، بەشێوەیەكی دیار لەش یان میشك یان هەر دووكیان پێكەوە دووچاری تێكچوون دەكات.

قورسبوونی خەوتن و تیكچوونی هەڵكشانی فشاری خۆێن و دڵی مرۆڤ دووچاری گرژی و كەئابە دەكات، لە هەمان كاتیشدا كەم خەوی كێشی مرۆڤ زیاد دەكات و سیستمی بەرگری لەش لاواز دەكات و توانای تێگەیشتن و تەركیزی كەم دەكات و رێژەی كەوتنەوەی رووداوی هەمەجۆر زیاد دەكات.
خەوی تەندروست پێویستی بە پابەندبوونە بە كاتی دیاریكراوی خەوتن و هەڵسان و دۆزینەوەی ژینگەیەكی لەباری خەوتن و خۆ دوورخستنەوە لە خواردنەوەی ئاگاكەرەوەكان، بەتایبەتیش ئێواران و شەوان، هەندێك سوكە وەرزیش پێش خەوتن بكرێت و هەرچی خەم و ناخۆشیی هەیە لە دەرەوەی ژووری خەوتنەكەت بەجێ بهێڵیت، ئیواران ژەمە خۆراكێكی سوك بخۆیت.

خەو پرۆسەیەكی ئاڵۆزی فسیۆلۆجییە، بەڵام یەك لە بنچینە سەرەكییەكانی سەلامەتی و تەندروستی و زیندووێتیی مرۆڤە، بە هیچ جۆرێك لە گرنگیی خواردن و خواردنەوە و هەناسەدان كەمتر نییە.

فەیسەڵ عەلی