ئەم نوسینە كورتكراوەی بۆچوونی چەند دەزگایەكی توێژینەوە و تینك تانكی جیهانین، كە لەم ماوەیەدا بەچڕی لەسەر عێراق نوسیویانە و لای خۆم كۆمكردبونەوە و لێرەدا بەپوختی دە خال دەخەمە روو:
یەكەم : كازمی نە توانای ڕیفۆرمی هەیە نە حزبی هەیە پشتگیری لێبكەن نە توانای هەیە كێشەكانی عێڕاق چارەسەر بكات.حكومەتەكەی كازمی توانای كەمكردنەوەی موچەی نیە, توانای كەمكردنەوەی كارمەندی حكومی نیە, توانای بڕینی موچەی بندیوارەكانیشی نیە. تەنها لەبەر ئەوەی لە سەركردە سیاسیە حزبیەكان دەترسێت و توانای ڕووبەڕووبونەوەی هەژمونی ئەوانی نیە. كە بوو بەسەرۆكی حكومەت پشتگیری شیعە و سونەو ئێران ئەمریكاشی هەبوو بەڵام كازمی توانای چاككردنی ئەو سیستەمە شكستخواردوەی عێڕاقی نیە. ئەو قەیرانە داراییە گەورەیەی بەڕێوەیە بزمار لەتابوتی حكومەتەكەی كازمی دەدات و ئەگەری لابردنیشی هەیە لە حكومەت. تا ئێستا بۆیە لەسەر دەسەڵات هێشتویانەتەوە لەبەر ئەوەی حزبە سیاسیەكانی عێڕاق دەیانەوێت دەستە چەورەكەی خۆیان بەودا بسڕن و بەهۆی ئەوەوە خۆیان لە ناڕەزایەتیەكانی هاوڵاتیان بدزنەوە.
دووەم: گەورەرتین كێشەی عێڕاق نەبونی پارە نیە بەڵكو گەندەڵیە. لە 17 ساڵی ڕابردوو حكومڕانی بۆ بەرژەوەندی خەڵك نەبووە بەڵكو لە خزمەت چینی دەسەڵاتدا بووە. لە شێوەی موچە و گرێبەست و دامەزراندن دەسەڵات و دەستودایرەكانیانی دەسەڵات سودمەند بوون. ڕێژەی موچە و دامەزراندن 400 هێندەی ساڵی 2005 ە. مانگانە عێڕاق پێویستی بە 7.5 ملیار دۆلارە بۆ موچە و خەرجی گشتی كەچی داهاتی مانگانەی نەوت 3 ملیارە واتە هەموو مانگێك عێڕاق 4.5 ملیار دۆلار قەرزار دەبێت. خەزێنەی دەوڵەت 53 ملیاری تیادایە. عێڕاق 80 ملیار قەرزدارە.
سێیەم: تا هاوینی ساڵی ئایندە نرخی دینار تەواو دادەبەزێت و حكومەت یەك دیناری بۆ موچە نامێنێت. عێڕاق ئیتر خۆی پارە چاپ دەكات و ئەمەش دەبێتە هۆی هەڵئاوسان و مەرتسی قەیرانی سیاسی و ئەمنی لێدەكەوێتەوە. دابەزینی نرخی دینار بەبێ ڕیفۆرمی ئابوری دەبێتە هۆی كۆتاییهێنان بە كاڵای هاوردە و خەڵك ئەو پارەیەی هەیەتی هەمووی لەدەست دەدەن و ژیان قورس و ناسەقامگیر تر دەبێت. وای لێدێت عێڕاق توانای كڕینی كاڵا و خۆراكی لەدەرەوە نامێنیت. عێڕاق هەموو شت هاوردە دەكات تەنها نەوت نەبێت. بەوهۆیەوەنرخی كاڵا و خۆراك بەرزدەبێتەوە ژیان قورس دەبێـت. لەماوی شەش مانگدا نرخی سەد دۆلار دەگاتە 250 هەزار دینارو حكومەتی عێڕاقی ئەو پارەیەی هەیەتی لە بانكی ناوەندی هەمووی لەشەش مانگدا كۆتایی پێ دێت.
چوارەم: ئەگەر عێڕاق هەناردەی نەوتیش زیاد بكات نرخەكەی %10 زیاتر نابێت چونكە لیبیا و ئێران و سعودیە و روسیاش هەناردە زیاتر دەكەن. ئەگەر حكومەت بۆ سێ مانگ نەیتوانی موچە بدات ئەوا ئەمن و ئاسایشی وڵاتەكە دەكەوێتە مەترسیەوە.
بینجەم: عێڕاق ئەو سەرئێشەیە دەبێت كە بایدن ناتوانێ ئیهمالی كات. عێڕاق لەمانگی 1 ی 2021 توانای موچەی نامێنیت و ئەمەش دەبێتە هۆی توندوتیژی و ناسەقامیگری زیاتر و عێڕاق یەكەم كێشە دەبێت بۆ سەرۆكی نوێ ی ئەمریكا. ئەم قەیرانە داراییەی عێڕاق لە 2021 ئەوەندە كارەسات بار دەبێت ئەگەری كەوتنی حكومەت و نەمانی سیستەمی سیاسی ئێستا و شەڕی ناوخۆی لێدەكەوێتەوه
شەشەم: لەئەگەری كەوتنی حكومەتەكەی كازمی و سەرهەڵدانەوەی فراوانای ناڕەزایەتیەكان و داواكاری گۆڕرانكاری ڕیشەیی و نەمانی موچە گروپە چەكدارەكان و خێڵ و میلیشیاكانی نزیك لە ئێران بۆشایی دەسەڵات پڕدەكەنەوە دەبنەوە جێگری هێزە ئەمنیەكان و هەمان ئەم گروپانە شەڕی كۆنتڕۆڵكردنی ناوچە ستراتیژی و دەوڵەمەندەكان دەدەن وەك ئەو شارانەی نەوتیان تیایە لەگەڵ بەندەر و سنور و گومرگەكان و بزنسە گەورەكان و زەویە كشتوكاڵیەكان و تەنانەت پەلاماری موڵك و ماڵی خەڵكیش دەدەن.
حەوتەم: حكومەتی هەرێم تونای چاكسازی نیە و موچەی پێ دابین ناكرێت و دوور نیە مەلەفی نەوتی لەدەست دەربهێنرێت و خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیەكان قوڵتر بنەوە. لە پشێویەكانی عێڕاقدا تەنها ئەگەری هەیە هەرێمی كوردستان پاڕێزراو بێت چونكە ئاسایشی بەهێزی هەیە. بەڵام كوردستانیش دوور نابێت لە گێرەوكێشە و كەمی موچە چونكە هەرێمیش پشت بەبەغدا دەبەستێت كەوتنی بەغدا خراپ بەسەر كوردستانیش دەكەوێتەوە. دوور نیە كوردەكان هەوڵی دەستبەسەراگرتنەوەی كەركوك بدەن بۆئەوەی بتوانن موچە بدەن و ئەمەش ئەگەری شەڕی كورد و عەرەبی لێدەكەوێتە بەتایبەتی لەگەڵ میلیشیا شیعەكان.
هەشتەم: لەم حاڵەتدا توركیا دەستێوەردان دەكات بۆ ئەوەی كەركوك نەكەوێتە دەست كورد. ئێرانیش بەردەوام كاردەكات بۆ ئەوەی زاڵبێت بەسەر بەغداد و نایەوێت ئەو سیستەمەی ئێستای عێڕاق بكەوێت چونكە خۆی سودمەندە لەو دۆخە و ساڵانە بڕی 12 ملیار دۆلار تەنها لە هەناردەكردنی كاڵا بۆ عێڕاق دەست دەكەوێت جگە لە دەرفەتەكانی كاری قاچاغچێتی و لە ڕێگەی عێڕاقەوە دەستی دەگات بەبازاری دارایی جیهانی. سعودیەش دەستێوەردان دەكات و چەك و پارە دەنێرێت بۆ سونەكان بۆ پارێزگاریكردنی لە خۆیان لە دژی شیعە. چونكە سعودیە چیتر ناتوانێت پشت بە ئەمریكا ببەستێت بۆ سنورداركردنی هەژمونی ئێران لە عێڕاق. ئەگەری شەر لە عێڕاق زۆرە و وڵاتانی دراوسێ دەستێوەردان دەكەن چ بۆ پاراستنی بەرژوەندی خۆیان یان شەڕكردن دژی نەیارەكانیان.
هەشت خاڵی پێشوو تایبەت بوون بە كێشەكان دوو خاڵی كۆتا تایبەتن بەچارەسەری دۆخەكە
نۆیەم: بەهۆی گرنگی جیۆپۆلەتیكی عێڕاق بۆ هەرێمەكە و جیهان ئەمریكا و بەریتانیا و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی چیتر ناتوانن تەنها تەماشاكەر بن و دەبێت دەستێوەردان بكەن. ئەگەر ئەمریكا نیازی سەركردایەتی كردنی جیهانی هەیە دەبێـت عێڕاق ڕزگار بكات و ئەگەر ئەمریكا دەستپێشخەری بكات وڵاتانی ئەوروپا و هاوپەیمانانیش لەگەڵ بانكی جیهانی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و وڵاتانی خەلیج و تەنانەت هەندێك وڵاتی بەهێزی ئاسیاش دێنە پێشەوە و پێكەوە دەتوانن بە پێشكەشكردنی بڕی 50 ملیار عێڕاق لە جەنگێكی نەخوازراو ڕزگار بكەن.
دەیەم: ئەمریكا ناتوانێ عێڕاق ئیهمال بكات چونكە ڕابردوو نیشانی داوە كە ئەوەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕوودەدات هەر لەوێ نامێنیتەوە و كاریگەری لەسەر بەرژەوەندی ئەمریكا لەناوچەكە هەیه
پشتیوان فەرەج
قەیوان گروپ
مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا
