هەر كۆمەڵگەیەكی قۆناغی مۆدێرنە چەند دامەزراوەیەكی كۆمەڵایەتی پێكهێنەریەتی گرنگترینیان خێزانە كە مرۆڤ تێیدا چاوهەڵدەهێنێت و فێری دابونەریت ئاخاوتن و سەریمۆنیا و ترادسیۆنەكان دەبێت، لەپاش گۆشكردنی مرۆڤ بەو پرەنسیپانەی ناو خێزان ئیدی پێویستی بە ئاكت و پەروەردە وفێربوونی نوێگەریی هەیە، هەر بۆیە فرۆبڵ لەساڵی 1837 پێی باشبوو منداڵ لە كۆشی دایەبابە و چواچێوەی ماڵەوە بێتە دەرەوە و لە باخچەی منداڵان فێری كارامەیی و لێهاتووییە سەرەتاییەكانی ژیان بكرێت ئیدی وورد ووردە والەمنداڵ بكرێت خۆی خۆی بەڕێوەبەرێت، هەروەها ناوبراو بە پێویستی زانی فێری بنەماگەلێك ببێت كە ڕەنگە لەماڵەوە دەرفەت نەبووبێت فێری ببێت لەوانە: مەوداكانی دووری نزیكی بەرزی نزمی وئاڕاستەكان، هەروەها تەنەئەندازەییەكان بناسێت ڕەنگەكان جیابكاتەوە.. تاد، لەهەمووی گرنگتر لەقۆناغی باخچە كەسێتی منداڵە بونیاد دەنرێت كەسێتییەك بۆ سەردەمی ئێستا و داهاتوویی خۆی و كۆمەڵگەكەی شیاوبێت، واتە منداڵێك بڕوای بە گیانی هاوكاری و مافی بەرامبەرەكەی هەبێت وهەندێك ئەركی خۆی بناسێت، بە نرخ و بەها و مۆراڵەوە سەیری ژیان و دەروروبەرەكەی بكات.. ئالێرەدا پرسەكە خۆی دەنوێنێت ئایا مامۆستا و دامەزراوەی باخچە لای ئێمە ئەم منداڵە بەرهەمدەهێنن؟.
پاشان قۆناغێكی تر و دامەزراوەیەكی تری وەك قوتابخانە دێت كە پیداگۆگیەت دەستپێدەكات و مرۆڤ درێژترین تەمەنی خوێندنی لەو ناوەندەدا دەباتەسەر، لەودا تاك هەموو بنەڕەتەكانی پەروەردە و زانست پێویستە فێرببێت و ببێت بە خاوەن بۆچوون و كارامەییەكی تایبەت كە وای لێبكات بەشێك لە زانكۆ و پەیمانگە هەڵبژێرێت كە لەگەڵ تواناو و ئامادەباشییەكانی دەگونجێت.. دیسان با پرسیارەكە بخەینەڕوو ئایا قوتابیەكی ئێمە تاوەكو ئامادەیی تەواودەكات ئەو كارامەییە پیشەیی و ئەكادیمییانەی لادرووست بووە كە وای لێبكات داهاتووی خۆی دیاری بكات وەك ئەوەی ماسلۆ پێی دەلێت تەحقیقی زاتی خۆی بكات؟
دیارە پاش ئامادەیی لەوڵاتی ئێمە هەموویی دەیەوێت بێتە زانكۆ یان پەیمانگە با بزانین زانكۆ و پەیمانگە ئەو شوێنەیە گەنجێك بەدەستهێنانی خودی تێدا فەراهەمبكات، پێش ئەو پرسیارە ڕاستیەكی پەروەردەیی لێرەدا هەیە ئایا ئەو گەنجەی تەمەنی 19 ساڵ بەسەرەوەیە و دێتە زانكۆ لەدووپرسیارەكەی پێشووتر دەرچووە و یان بڵێین پێگەیندراوە تاوەكو لەزانكۆ بتوانرێت ئاڕاستە بكرێت، چونكە لەڕاستیدا زانكۆ و پەیمانگە دوو دامەزراوەی فێركارنین، بەڵكو ناوەندگەلێكن بۆ پێگەیاندن و ئاڕاستەكردنی تاك بۆ ووردبونەوە لە زانست و پیشە و كار و توێژینەوە، گریمان گەنجێك لەو دوو پرسەی سەرەوە دەرنەچووە و گەیشتوە بەزانكۆ، ئەم تاككە لەیەكەم هەنگاویدا دووچاری چەندین گرفت دەبێتەوە هەر لە ناخی خۆیەوە لەڕووی گەشەی سایكۆلۆژیی و فسیۆلۆژییەوە تاوەكو دەگاتە بەهاكان و درووستبوونی بۆچوون وپێدانی مۆركێك بە ماهیەتی وەرگرتنی مەعریفە..تاد، هەموو ئەمانە لای ئەو گەنجە نرخێكیان نییە، دواجار مرۆڤیش كە گەیشتە قۆناغێكی پێگەیشتن ئیدی بۆچوونی ناگۆڕێت، ئالێرەوە هەموو ڕێسەكە دەبێتەوە بە خوری، دوایی چەندین ساڵ ئامانجە پەروەردەییەكان بەدینەهاتن و تاك سەرگەردان و ناوەندی زانكۆش بە بۆش وبەتاڵ دێتەپێشچاوی ئەو خوێندكارە، هەموو ئەو تێچوون و تەمەنەی بەڕێیكردوە وەكو ئەوە وایە ئاوی زەلی دابێت، هەر بۆیە ئەگەر بمانەوێت داهاتوویی وڵات و نەتەوە بونیات بنێین پێویستمان بەو هەیە بیركردنەوەی مامۆستاكەی باخچە و قۆناغی بنەڕەتی بۆ منداڵەكان بگۆڕین، پاشان منداڵەكان دەگۆڕێن، چونكە هەزارەی سێیەم منداڵێكی وەك خۆی جیاوازی دەوێت ئامادەبكرێت بۆ ئەوەی ئامانجی گشتی پەروەردە بەدی بێت بازنەی ژیان لەوڵاتدا بە سەلیمی بڕوات.
د.كریم احمد عزیز
قەیوان گروپ
مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا
