هەڵبژاردنی شارەوانیەکانی تورکیا.. کێبڕكێی گەرم و چارەنوسساز

پۆڵەتیک پرێس

لە ناوجەرگەی ئەو ڕووداوە گەرمانەی کە لە ناوچەکەدا ڕوودەدەن، بڕیارە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی تورکیا لە کۆتا یەکشەممەی مانگی ئازاری داهاتوو لە 81 پارێزگاو شاری ئەو وڵاتە بەڕێوەبچێت.

هەندێک لایەنی سیاسی دەستیان کردووە بە پێکهێنانی هاوپەیمانیەکانیان، هەندێکی تریش هێشتا بەدوای چارەسەرکردنی ناکۆکی و بونیاتنانی هاوپەیمانیدان بۆ پشتیوانیکردنیان لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکان کە سەرۆکی شارەوانی و ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانی و سەرۆک شارەوانی گوند و قەزاکان دیاری دەکەن.

هەڵبژاردنی شارەوانییەکان، دوای ململانێی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کۆماری دێت، کە پڕ بوو لە تەحەدا و کێبڕکێی بەهێز، کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا بە زیاتر لە 52%ی دەنگی دەنگدەران سەرکەوت و پارتی دەسەڵاتداری داد و گەشەپێدان بە سەرۆکایەتی ئەردۆغانیش سەرکەوتوو بوو، بە بەدەستهێنانی 268 کورسی لە کۆی گشتی 600 کورسی پەرلەمان.

هەڵبژاردنەکانی داهاتوو نوێنەرایەتی شەڕێکی سیاسی گەورە دەکەن

هەروەها ئەم هەڵبژاردنە ڕەهەندی ستراتیژی هەیە کە سنووری ئیدارەی ناوخۆیی تێدەپەڕێنێت، بەو پێیەی ڕێگە خۆش دەکات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کە چاوەڕوان دەکرێت لە ساڵی 2028 دا، ئەنجام بدرێت.

پارتی داد و گەشەپێدان لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی ساڵی 2014 دا سەرکەوتنی گەورەی بەدەستهێنا و ڕێژەیەکی زۆری شارەوانییەکانی سەرتاسەری تورکیای بەدەستهێنا، بەڵام لە هەندێک شارەوانی گرنگی بەدوست نەهێنا لەوانە شارەوانی ئیزمیر کە وەک قەڵایەکی بەهێز بۆ جەهەپە مایەوە. لە ناوچە جیاجیاکانی وڵاتدا نیشانەکانی کێبڕکێی بەهێز لەلایەن لایەنەکانی دیکەوە دەستی پێکرد.

تورکیا لە کاتی هەڵبژاردنەکانی 2019 دا گۆڕانکاری سیاسی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، بەو پێیەی لە ژێر ڕۆشنایی قەیرانی ئابووری و لەژێر کاریگەری هاوپەیمانییە نوێیەکانی هەڵبژاردندا بەڕێوەچوو، وەک تاقیکردنەوەیەکی ڕاستەقینە بۆ پارتی دەسەڵاتدار کاری کرد، بەتایبەتی دوای پەسەندکردنی سیستەمی سەرۆکایەتی لە ساڵەکەدا.

بەڵام پارتی دەسەڵاتدار ڕووبەڕووی تەحەدای گەورە بووەوە، بەتایبەتی لە ئەنقەرەی پایتەخت و ئەستەنبوڵ، کە ئەم شارەوانیانەی لەدەستدا بە کاندیدەکانی کۆمارییەکان، ئەم ئەنجامانە سەرسوڕهێنەر بوون بە لەبەرچاوگرتنی کۆنترۆڵی پێشووی پارتی داد و گەشەپێدان بەسەر ئەم شارانەدا بۆ چەندین ساڵ.

بە گشتی ئەنجامەکان ئاماژەن بۆ زیادبوونی کێبڕکێی نێوان پارتە سیاسییەکان لە تورکیا.

سەبارەت بە هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2024، پێشبینی دەکرێت کێبڕکێ توندتر بێت و پارتەکان سەرنجیان لەسەر پرسەکانی وەک ئابووری، پەنابەران، حوکمڕانی ناوخۆیی و سیاسەتە کۆمەڵایەتییەکان بێت. بەپێی پێشبینییەکان، هەڵبژاردنی داهاتوو نوێنەرایەتی تاقیکردنەوەیەک دەبێت بۆ لایەنە سیاسییە سەرەکییەکان و ئاماژەیەک بۆ ئەو ئاراستەیەی کە ڕەنگە تورکیا لە داهاتوودا بیگرێتەبەر.

“هەرکەسێک حوکمڕانی ئەستەنبوڵ بکات حوکمڕانی تورکیا دەکات”، دەستەواژەیەک کە زۆرجار ئۆپۆزسیۆن دووبارەی دەکاتەوە، گوزارشت لە گرنگی ستراتیژی و ڕەمزی شارەکە دەکات وەک ناوەندێکی گەورەی ئابووری و سیاسی و لەلایەن ئەردۆغانەوە وەرگێڕدراوە بۆ واقیع، کە پۆستی سەرۆکی شارەوانیی وەرگرت و دواتر بەرزبووەوە بۆ بەرزترین پلەبەندی سیاسی لە وڵاتەکەدا لە دەیەی دواتردا.

پارتی داد و گەشەپێدان هەوڵدەدات پۆستی سەرۆکایەتی شارەوانی ئەستەنبوڵ وەربگرێتەوە کە لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2019دا لە دەستی دا

پارتی داد و گەشەپێدان هەوڵدەدات پۆستی سەرۆکایەتی شارەوانی ئەستەنبوڵ وەربگرێتەوە کە لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2019دا دۆڕا و پارتی گەلی کۆماری ئۆپۆزسیۆن هەوڵدەدات ماوەی کۆنتڕۆڵکردنی بەسەریدا نوێ بکاتەوە.

لەگەڵ نزیکبوونەوەی هەڵبژاردنەکان، دەنگدەران سەرنجیان لەسەر پرسەکانی وەک ئابوری، گرانی نرخ، ئاسایش، گواستنەوە، و ئامادەکارییەکان بۆ بوومەلەرزەکەی داهاتووی ئەستەنبوڵە.

ڕەنگە ئەدای سەرۆکی شارەوانی و کاندیدی ئۆپۆزسیۆنی ئێستا لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، لەم ماوەیەی دواییدا و ئەو ڕەخنە بەربڵاوانەی کە لە چارەسەرکردنی زۆربەی ئەم قەیرانانەدا ڕووبەڕووی بووەوە، ڕەنگدانەوەی نەرێنی لەسەر دەنگی دەنگدەران لە سندوقەکانی دەنگداندا بێت.

لە دوایین هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا و باکووری کوردستان کە ساڵی 2019 بەڕێوەچوو، پارتی دیموکراتی گەلان-هەدەپە کە ئێستا دەم پارتییە، لە دەرەوەی هاوپەیمانی هەڵبژاردن، لە گەورەشارەکانی تورکیا و بە تایبەتیش لە ئەنقەرە و ئیستەنبووڵ پاڵپشتی لە پاڵێوراوانی جەهەپە کرد. لەم هەڵبژاردنەدا بە دەنگی دەنگدەری کورد دوای 20 ساڵ بەڕێوەبردنی لەلایەن ئاکپارتیەوە، جەهەپە گەورەشارەوانی ئیستەنبووڵی بردەوە.

هەرچەندە هێشتا دەم پارتی ستراتیژییەتی خۆی بۆ گەورەشارەوانی ئیستەنبووڵ رانەگەیاندووە، بەڵام هاوسەرۆکانی ئەو پارتە کە زۆرینەی دەنگدەرانی کوردن، جەخت لەوە دەکەنەوە دەنگ بە بەربژێرێک نادەن کە فاشیست و دژەکورد بێت.