گرێبەستەكانی ئاشتی هەورامی لەكۆڵ دۆسییەی نەوتی هەرێم نابێتەوە

پۆڵەتیك پرێس:
جارێكی تر ناوی ئاشتی هەورامی وەزیری پێشووی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان هاتە سەر رووپەڕی میدیا ناوخۆیی‌و جیهانییەكان‌و ئەم جارەش دۆسییەكی تری گەندەڵی هەڵدرایەوە.

ئاشتی هەورامی لەچوار كابینەی یەك لەدوای یەك وەزیری سامانەسروشتییەكان بوو، كە هەموو وەزارەتەكەی كردبووە یەك جانتاو هەمیشە بەدەستییەوە بوو، كە هەر لەو جانتاش چەندین گرێبەستی نەوتی تێدابوو، كە تایبەت بوون بەدۆسییەی نەوتی هەرێمی كوردستان.

ئەو گرێبەستانە لەكاتی ئەنجامدانییەوە، تا ئێستاشی لەسەر بێت بوونەتە بارێكی قورس بەسەر دۆسییەی نەوتی هەرێم‌و هەر رۆژەو لەوڵاتێكی جیهانەوە سكاڵایەكی لەسەر تۆمار دەكرێت‌و لەزۆرینەی سكاڵاكانیش تائێستا هەرێم دۆڕاوی سەرەكی بووە.

ئەو گرێبەستانە لەكاتی ئەنجامدانییەوە، تا ئێستاشی لەسەر بێت بوونەتە بارێكی قورس بەسەر دۆسییەی نەوتی هەرێم‌

دواین سكاڵا، سكاڵایەكی كۆمپانیای (داینا ستی)، كە خاوەندارییەكەی بۆ هیوا ئاوات عەلی دەگەڕێتەوەو لە دادگای شاهانەی بەریتانیا لە لەندەنی پایتەختی ئەو وڵاتە سكاڵایەكی لەسەر ئاشتی هەورامی وەزیری پێشووی سامانە سروشتییەكان‌و یاریدەدەری ئێستای سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ كاروباری وزە تۆماركردووە.

بەپێی سكاڵاكە خاوەنی كۆمپانیاكە، داوای بڕی (یەك ملیارو 500 ملیۆن) دۆلار قەرەبوو لەحكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات، كە گوایە بەهۆی گرێبەستێكی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم زیانی بەركەوتووە.

كۆمپانیای (داینا ستی پترلیۆم) كۆمپانیایەكی ناوخۆیی هەرێمی كوردستانەو لەبواری نەوت‌و غازدا، لەساڵی 2019 پشكەكانی كۆمپانیای (ریسپۆڵ)ی ئیسپانی لەكێڵگەكانی نەوتی (K39)‌و (K44) كڕییەوە، كە بەهای گرێبەستەكە بەدیاریكراوی نازانرێت.

كۆمپانیاكە بەوە سكاڵای تۆماركردووە، كە ئاشتی هەورامی داوای وەرگرتنی بەرتیلی كردووە، ئەگەر دۆسییەكە بدۆڕێنێت، ئەوا ئەو وەزیرەی پێشووی هەرێم بەهای یەك ملیار دۆلار غەرامە دەكرێت و هەرێمی كوردستانیش 5 ملیار دۆلار غەرامە دەكرێت، كە رۆژی 21ی ئاب دانیشتنی یەكەمی دادگا بەرێوەچوو، بڕیاریشە بەردەوام بێت.

ئەمە یەكەمجار نییە ئاشتی هەورامی رووبەڕووی دادگا دەكرێتەوە، پێشتریش هەورامی ملیارێك‌و 980 ملیۆن دۆلاری بەسكاڵایەكی كۆمپانیای (دانە غاز) دۆڕاندبوو، هەروەها بڕی (100 ملیۆن) دۆلارشی بە هەمان كۆمپانیا دۆڕاند.

ئاشتی هەورامی‌و دۆسییەی نەوتی هەرێم
لەپێش یەكگرتنەوەی ئیدارەكانی هەولێرو سلێمانی، یەكێتی نیشتمانی، كە دەسەڵاتداری ئیدارەی سلێمانی بوو، بیرۆكەی دەرهێنانی نەوتی لەكێڵگە نەوتییەكانی شیواشۆك لەكۆیە هەبوو.

ئەوكات بەرهەم ساڵح تازە سەرۆكایەتی ئیدارەی سلێمانی وەرگرتبوو، بۆ بیرۆكەی دەرهێنانی نەوت، ئاشتی هەورامی وەزیری سانانەسروشتییەكانی لەبەریتانیاوە هێنایەوە هەرێمی كوردستان‌و بەمەكتەبی سیاسی یەكێتی ناساند.

بەرهەم ساڵح لەكاتی ناساندنی ئاشتی هەورامی بەمەكتەبی سیاسی یەكێتی، بیرۆكەی دەرهێنانی نەوتی لەشیواشۆكیش خستبووەڕوو، بۆ ئەوەش پێشنیازی، وەزیری نەوتی بۆ ناوبراو كردبوو، بەڵام ئەو لەگەڵ پۆستەكە داوای ٣%ی پشكی گرێبەستە نەوتییەكانی كردبوو، كە ئەو داواكارییەش هۆكاربوو بۆ نەگەیشتنە رێككەوتن‌و لێكجیابوونەوەی هەردوولا.

نەگەیشتنە رێككەوتنی یەكێتی‌و ئاشتی هەورامی، دەرگای بەڕووی دروستبوونی پەیوەندییەكانی ئەو شارەزایەی نەوت‌و پارتی دیموكرات كردەوەو لەو دەرگایەشەوە ئەستێرەی بەختی هەورامی لەهەرێمی كوردستان گەشایەوەو لەساڵی 2006وەو لەدوای یەكگرتنەوەی ئیدارەكانی هەرێم لەكابینەی پێنجەم تا كابینەی هەشتەم وەزیری سامانەسروشتییەكان بوو.

نەگەیشتنە رێككەوتنی یەكێتی‌و ئاشتی هەورامی، دەرگای بەڕووی دروستبوونی پەیوەندییەكانی ئەو شارەزایەی نەوت‌و پارتی دیموكرات كردەوە

هەرچەندە چەند ساڵێك ئەستێرەی بەختی ئاشتی هەورامی لەهەرێم بەگەشاوەیی مایەوە، بەڵام بە پێكهێنانی كابینەی نۆیەم كۆتایی بەگەشانەوەی ئەستێرەكەی هات‌و بەچەند فشارێك تەنیا پۆستی یاریدەدەری هەرێم بۆ كاروباری وزەی وەرگرت.

پێشتر نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی پێشووی حكومەتی هەرێم‌و سەرۆكی ئێستای هەرێم پشتگیری ئاشتی هەورامی دەكرد، بۆ ئەوەی جارێكی تر پۆستی وەزیری سامانەسروشتییەكان لەكابینەی نۆش وەربگرێتەوە، بەڵام مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی لەگەڵ ئەوە نەبوو.

بەهۆی ناڕازبوونی مەسعود بارزانی، پارتی جارێكی تر ئاشتی هەورامی كاندیدنەكرایەوە بۆ پۆستی وەزیری سامانەسروشتییەكان، بەوەش كۆتایی بەو پیاوە هات، كە چەند ساڵێك دۆسییەی نەوتی هەرێمی لەجانتاكەی دەستی هەڵگرتبوو، بەڵام گرێبەستەكانی تائێستاش بەكۆڵ دۆسییەی نەوتی هەرێمەوە ماونەتەوە.

ئاشتی هەورامی كێیە؟
ئاشتی هەورامی ناوی تەواوی عەبدوڵڵا عەبدولرەحمان عەبدوڵڵایەو ساڵ ‌و شوێنی لەدایك بوونی 1948 سلێمانی-یەو پلەی خوێندنی بەكالۆریۆس لەئەندازیاری نەوت لە 1971 لە زانكۆی بەغداو لە ساڵی 1971 تا 1974 ئەندازیار بووە لەكۆمپانیای نەوتی نیشتمانی عێراق لە بەسرەو لەساڵی 1978 دكتۆرای لەئەندازیاری یەدەگی نەوتی لەسكۆتلەندا وەرگرتووەو لەساڵی 1975 تاكو 1982 لەكۆمپانیای british national oil company و north sea لەسكۆتلەند وەك ئەندازیار كاری كردووە.

هەورامی لەساڵی 1982 تا ساڵی 1985 لەگەڵ كۆمپانیای intera لە لەندەن ئەندازیاری گەورەی نەوت بووەو لەساڵی 1985 تا 1988 سەرۆكی ئەندازیاران بوو لەكۆمپانیای Exploration Consultants دا لە بەریتانیاو لەساڵی 1988 تا 1999 خاوەن و بەڕێوەبەری Duke Engineering & Services Limited بووە لە بەریتانیاو لەساڵی 1999 تا 2006 سەرۆكی كۆمپانیای ECL- Exploration Consultants Group Plc بووە لەبەریتانیاو لەساڵی 2006 وە لەكابینەی پێنجەم‌و شەشەم‌و حەوتەم‌و هەشتەم حكومەتی هەرێمی كوردستان وەزیری سامانە سروشتییەكان بووە.