قەیرانە بەردەوامەكەی عێراق

پۆڵەتیك پرێس: لاڤە واحید
لەماوەی ئەم چەند مانگەی دواییدا، ژمارەیەك لەشارەكانی عێراق دووچاری قەیرانی كەمی ئاو بوونەوە، ئەوەش لەدوای ئەوەی هەریەكە لە توركیا و ئێران لە ئەنجامی دروستكردنی چەندین بەنداو و پرۆژەی ئاویی لەسەر روبارەكانی دیجلە و فوڕات بەڕێژەی ٪٥٠ ئاوی وڵاتەكەیان كەمكردەوە.

ئەم قەیرانە بەردەوامە، ئەگەر رێگە چارەی بۆ نەدۆزرێتەوە لەگەڵ توركیاو ئێرانی دراوسێی ئەوا ئەو دوو وڵاتە بە سیاسەتی خۆیان هەڕەشەی تینویەتی لە هەزاران عێراقی دەكەن ئەوەش كارەسات دەخوڵقێنێت، هەر ئەمەش پاڵی بە عێراقەوە ناوە بەخێرایی بجوڵێت و پەنا بۆ دانوستان ببات.

ئیقبال عەبدول حسێن راپۆرتنووسی لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پەرلەمانی عێراق رۆژی ١٣ی ئەیلول رایگەیاند، شاندێكی دانوستانكار بەسەرۆكایەتی وەزیری سەرچاوە ئاوییەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەی ئاو لەگەڵ ئێران و توركیا پێكهێنراوە، هەتا رێگەچارەی جددی بدۆزرێتەوە بۆ بەردانەوەی ئاو و بەنداوی زیاتر بنیاد نەنرێت لەلایەن ئەو دوو وڵاتەوە كە ژمارەیەك ناوچەی عێراق بەوهۆیەوە بوونەتە بیابان.

ماوەی چەند مانگێك لەمەوبەر، مەهدی حەمدانی وەزیری سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق جەختی لەوەكردەوە، ئاوی هاتوو لە توركیا و ئێرانەوە بەڕێژەی ٪٥٠ كەمیكردووە، ئەوەش لە ئەنجامی بنیادنانی ژمارەیەك بەنداو و پڕۆژە لەسەر رووبارەكانی دیجلە و فورات.

لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ ئاژانسی فرانس پرێس حەمدانی ئاماژەی بەوەشكردووە، وەزارەت كاری لەسەر دانانی ستراتیژیەتێك كردووە بۆ هەڵسەنگاندنی دۆخی عێراق لە دۆسیەی ئاو تا ساڵی ٢٠٣٥، تێیدا كۆمەڵێك سیناریۆی خراپترین ئەگەرەكانی لەخۆگرتووە.

دواتر وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق، بۆ رێگەگرتن لە دووبارەبوونەوەی ئەو قەیرانە، قۆناغێكی نوێی دانوستانی لەگەڵ توركیا لەسەر بەنداوی ئەلیسۆ لەسەر رووباری دیجلە و دوای دوو ساڵ لە وەستانی پڕۆژەكە ئەنجامدا، حەمدانی لەوبارەیەوە دەڵێت، لەسەر رێوشوێنی زۆر رێككەوتووین، لەوانە واژۆكردنی پرۆتۆكۆڵێك بۆ كارپێكردنی بەنداوی ئەلیسۆ، بۆ دڵنیابوون لەو بڕە ئاوە داواكراوەی لەدوای تەواوبوونی بەنداوەكە پێویستە بگاتە عێراق.

بەڵام لەگەڵ ئێران بابەتەكە كەمێك جیاوازە، بەقسەی حەمدانی، رێككەوتنی جەزائیری ١٩٧٥ كە لەنێوان عێراق و ئێراندا هەیە، پرۆتۆكۆلی تایبەت بە دۆسیەی ئاو لەخۆدەگرێت.

ێككەوتنی جەزائیری ١٩٧٥ كە لەنێوان عێراق و ئێراندا هەیە، پرۆتۆكۆلی تایبەت بە دۆسیەی ئاو لەخۆدەگرێت

بەڵام لەهەمانكاتدا وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق، بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە تێیدا باس لە كەمبوونەوەی ئاوی هاتوو بەڕێژەیەكی زۆر لە زەوییەكانی ئێرانەوە دەكات بۆ بەنداوی دەربەندیخان و دووكان لە كوردستان، بەجۆرێك، پێشتر ٤٥ مەتر چوارگۆشە لە چركەیەكدا بووە و ئێستا بۆ حەوت مەتر چوارگۆشە لە چركەیەكدا كەمبووەتەوە، دەشڵێت: لە هەندێك ناوچەدا بۆ دوو مەتر لە چركەیەكدا كەمبووەتەوە.

لە كۆتاییەكانی مانگی رابردو، محەمەد جەلیحاوی سەرۆكی یەكێتی كۆمەڵە كشتوكاڵییەكان لە دیوانیەی باشوری عێراق پێشبینی ئەوەیكرد، توركیا لە هەر ساتێكدا بەگونجاوی بزانێت بەبێ ئەوەی بگەڕێتەوە بۆ عێراق شەڕی ئاو رابگەیەنێت، ئاماژەی بەوەشكرد، قەیرانی كەمی ئاو كە ماوەی دوو ساڵە رووبەڕووی عێراق دەبێتەوە، دروێنەی كشتوكاڵی وڵاتەكەی لە ١٥ ملیۆن دۆنم بۆ سێ ملیۆن دۆنم كەمكردووەتەوە.

لەلایەكی دیكەوە جەلیحاوی هۆشداری لەبارەی ئەوەوە دا، “رەنگە لەماوەی ساڵانی ٢٠٢٥ بۆ ٢٠٣٠ ئاوی خواردنەوە و بەكارهێنانی مرۆییمان دەستنەكەوێت”.

هاوكات، جەلیحاوی پێشنیاری كۆمەڵێك بەرنامەی كردووە لەوانەش گۆڕینەوەی بەرمیلێك نەوت بەرامبەر بەرمیلێك ئاو، هاوشێوەی ئاڵوگۆڕی نەوت بەرامبەر خۆراك و دەرمان لەماوەی ئەو ئابڵوقەیەی ساڵانی نەوەدەكانی سەدەی رابردوو بەسەر عێراقدا سەپێنرابوو.

مانگی رابردوو، وەزارەتی كشتوكاڵی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، كۆماری ئیسلامی ئێران، لە ناوەڕاستی مانگی ئابەوەو بۆ ساڵی سێیەم لەسەر یەك ئاوی رووباری سیروان و زێی بچوكی گرتووەتەوە و داهاتی ئاوی گەیاندووەتە سفر، هاوكات، زیانێكی زۆری بە زەوییە كشتوكاڵییەكانی ئەو ناوچانە گەیاندووە و ژمارەیەكی زۆر ماسیش گیانیان لەدەستداوە.

بەپێی ئامارەكانی حكومەتی عێراق، لە ئێستادا دانیشتووانی عێراق كە ٤٠ ملیۆن كەس دەبن، ساڵانە ٧١ ملیار مەتری چوارگۆشە ئاو بەكاردەهێنن.

پێشبینییەكان دەری دەخەن ساڵی ٢٠٣٥دا، ژمارەی دانیشتووانی عێراق دەگاتە ٥٠ ملیۆن كەس، هاوكات واپێشبینی دەكرێت ئاوی رووكەش ساڵانە ٥١ ملیار مەتری چوارگۆشە كەمبكات ئەوەش لەدوای تەواوبوونی هەموو پرۆژەكانی دەرەوەی سنور.