ڕێكخستنی یەكێتی
ڕۆبێرتۆ میشێل دەڵێت: خەباتی سیاسی بەبێ بونی ڕێكخستن سەركەوتوو نابێت و نابێتە هێزێكی كاریگەریی سیاسی، ئەو كارە بە پلەی یەكەم پرنسیپێكی بنەڕەتی و سەرەتاییە بۆ دامەزراندنی هێزێكی بەرجەستەیی بۆ ئەو جەماوەرەی هەوڵدەدەن بارودۆخی ژیانیان بگۆڕن . بەو شێوەیە ڕێكخستن مەرجێكی ڕەهاو بنەڕەتیە لە خەباتی سیاسیدا چونكە هیچ خەباتێك بونی نیە بە بێ ڕێكخستنێكی جەماوەری.
بەڵام ئایا هەیكەلەی ڕێكخستنی ڕابردوو و ئێستای (ی،ن،ك) و شێوازەكانی كاركردن و ئەوزارەكانی جێبەجێكردن و پیادەكردنی هەنگاوێكە ڕوەو پێشەوە یاخود هەڵەیەكی ستراتیژیی ڕابردووەو لە ئێستاشدا بەردەوامە؟
ڕەنگە وەڵامەكە لە ئەوزارەكانی خودی ڕێكخستنەكەدا بێت، چونكە لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا ئالیەت و شێوازەكانی كاری ڕێكخستنی حزبە جەماوەرییەكان لە سەرتاسەری جیهاندا گۆڕانكارییان بە سەردا هاتووە، بەڵام یەكێتی نەیویستووە، یاخود نەیتوانیوە خۆی لەگەڵ پێداویستیەكانی سەردەمییدا بگونجینێت، یاخود بە پێچەوانەوە لە ئەنجامی ئاشنا نەبون و كەمی شارەزایی و زانیارییەكان لەسەر كاری حزبیی هاوچەرخ، ڕێكخستنە تۆكمەو چالاكەكەی سەردەمی شاخیشی لە دەستداوە.
لەدوای ڕاپەڕینەوە و بۆ ماوەیەكی دورودرێژتر ڕێكخستنەكانی ی.ن.ك لە ڕێگەی ئۆرگانە كانیەوە بە شێوازی ڕاستەوخۆ بەشداری لە بڕیارداندا دەكرد ، كە بەگوێرەی نمونە باڵاكانی جێبەجێكردنی دیموكراسی، ئەندامەكان بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ فەرمانڕەوایی خودی خۆیاندەكرد، بەڵام وردە وردە بە بیانوی زۆربون و بەربڵاوی و گۆڕینی ئالیەتەكانی كاری ڕێكخستن، لە ڕێكخستنێكی تۆكمەی شانەبەندەوە بۆ ڕێكخستنێكی جەماوەری گۆڕانكاری بەسەردا هات، (بەڵام عەقڵیەتی كلاسیكی و شۆڕشگێڕانەی شاخ و نەشارەزایی سەركردەكان لە كاری ڕێكخستنی مەدەنی وەكو خۆی مایەوە) ، جێبەجێكردنی ئەو نمونە باڵایەی دیموكراسی كە خۆی لە پیادەكردنی بەشداری ڕاستەوخۆی ئەندامەكاندا دەبینیەوە پێشێلكراو لە دەستچوو ، لە سەرەتادا دەبایە سەركردەكانی شاخ ، لە پێناو باڵادەستی سیاسیدا پێویستبوو خۆیان لە ( زۆرینە ) ڕزگار بكەن ، چونكە زۆرینە بڕیارەكانی حزب پەكدەخات و بەربەستێكیشە لە بەردەم سەركردە دەستكراوەكاندا ، هەروەها زۆرینە ڕۆڵی تاك و كەسێتی سەركردەی نیەت دیكتاتۆر ناهێڵێت یان لاوازی دەكات ، لە بیری دكتاتۆریدا زۆرینە گفتوگۆی لەگەڵدا ناكرێت و گەڕەلاوژەیەكی بێ فیكرو بیركردنەوەن .
بۆیە پێویستە ئەو زۆرینەیە نوێنەریان هەبێت بۆ هەڵبژاردن و گفتوگۆو سەركەوتنی پرۆسەی ڕێكخستنی مۆدێرن ، ئا لێرەوە گەراكانی تەكەتولی سەركردەكان سەریهەڵداو لە مناڵدانی ڕێكخستنی یەكێتیدا گەشەی كرد ، لەوێشەوە جەماوەری ڕێكخستنی ( ی.ن.ك ) بە بێئەوەی خۆیان بیانەوێت بە گوێرەی ویستی كەمینە هەڵبێژراوەكان ملكەچی فەرمانەكانی تەكەتول و جێبەجێكردنی بوون . ئەگەر هەڵبژاردن ، یان دیاریكردنی ئەو كەمینانە بە گوێرەی بنەماكانی بەشداری ناڕاستەوخۆی دیموكراسیانە ئەنجام بدرایە كارێكی ئاسایی دەبوو لە پرۆسەی دیموكراسی حزبیدا و ئەو كەمینە هەڵبژێردراوە بە شێوەیەكی تیۆری دەبونە نوێنەری بەرژەوەندی جەماوەری یەكێتی .
بە شێوەیەكی ئۆتۆماتیكیش پێویست بوو سەركردەیەك لە ڕێگەی تەكەتولەوە بۆ ئەو كۆمەڵە بچوكانە هەڵبژێردرێت و ببێتە نوێنەریان.
چەمكی سەركردەش بمانەوێت یان نەمانەوێت لە سنوری ناساندنی كەسی هەڵبژێراوەوە هەڵناقوڵێت بۆ ئەو پلەو پایەیە ، چونكە پێوەرەكانی خێرو شەڕ ، چاكەو خراپە كارێكی ڕێژەییە، سەركردەی چاك و خراپ بوونی نیە ، چونكە پرنسیپی سەركردایەتی تاكەكەسی، ئەگەر لە لایەن قاعیدەشەوە هەڵبژێردرابێت لە ڕێكخستنە جەماوەرییەكاندا بە شێوەیەكی ئۆتۆماتیكی و بابەتیش دەبێتە دەسەڵاتێكی ئۆلیگارشی ڕەها و پەردەپۆش دەكرێت بە گوتارو دروشم و ڕاگەیاندنەكان.
چەندە یەكێتی گەشەی كردو ژمارەی ئەندامەكاتی زۆرتر بوون ئەوەندەش مافی چاودێری ئەندامەكانی لەسەر سەركرادایەتیەكەی بوو بە شتێكی وەهمی و كەمبایەخ و كاریگەر، بەڵگە نەویستیشە هەڵاوسانی ڕێكخستن و زۆروبۆری ئەندامەكانی یەكێتی بە شێوەیەكی حەتمی بووە هۆی دابەشبونی كارو تایبەتمەندی و بەرژەوەندی زیاترو لەوێشەوە سیستمێكی بیروكراسی لە نێو خودی ڕێكخستنەكانی یەكێتیدا هاتە ئاراوە .
دروستبونی سەركردە ئەو سروشتەیە كە ڕێكخستنی دیموكراسی دەیسەپێنێت ، بە شێوەیەكی ئەبستراكتیش بونی سەركردە لەو ڕێكخستنە دیموكراسیانەشدا لە گەڵ دیموكراسیەتی ڕاستەقینەدا یەكناگرێتەوە، چونكە سەركردە ڕەتكردنەوەی دیموكراسیەتە.
بە بۆچونی من، ئەگەر ئەو بۆچونەش پێچەوانەی هەموو تیۆرییەكانی كاری سیاسیش بێت ، مەترسیدارترین شت ئەوەبوو سەركردایەتی لە یەكێتیدا بوو بە كارێكی ئیحترافی ، ڕاستە سروشتی خەبات و تێكۆشانی سیاسی و زۆربونی لایەنگرو ئەندامانی حزب و هەڵاوسانی جەماوەری ڕێكخستن ، ئەو شتە دەسەپێنێت كە سەركردە كارە سەرەكیەكەی خۆی لە كۆمەڵگەدا واز لێبێنێت و ئیحتیراف لە كاری سیاسیدا بكات و لەسەر دارایی حزب و ڕێكخستنەكەی بژێت ، بەڵام مەترسیەكە لەوەدایە گۆڕینی سەركردایەتی لە یەكێتیدا بوو بە ئیحترافی كۆكردنەوەی زیاتری پارەو سەروەت و سامان . چونكە سەركردەكانمان لە هەڵبژێردراوێكی كاتیەوە و بۆ ماوەیەكی دیاریكراو و خزمەتكردنی بەرژەوەندیەكانی جەماوەری یەكێتیەوە گۆڕان بۆ موحتەریفێكی سیاسی و ئامانجیان تەنها مانەوەو پاراستن و دەستپێوەگرتنی پلەو پایەو كورسیەكانیان بوو .
هەر لەو ڕوانگەیەشەوە ( میشێل ) دەڵێت : سەركردایەتی موحتەریف دەبێتە هۆی كۆتایی هاتنی دیموكراسی.
دوای زنجیرەیەكی دورودرێژ لە داماڵینی مافی ئەندامان و فراوانبونی دەلاقەی نێوان سەركردەو ئەندامەكانی و لە دەستدەرهێنانی ئیرادەی ئەندامەكان و جەماوەری یەكێتی لە لایەن سەركردایەتیەكەیەوە، وردە وردە سەركردایەتی لە جەماوەرەكەی دابڕا دور لە هیواو ئاوات و گیروگرفتەكانیان هەڵسوكەوتی دەكرد ، بۆیە شێوازی كاری ڕێكخستن لە یەكێتیدا بوو بە كەمینەیەكی فەرمانڕەوا بەرابەر زۆرینەیەكی ملكەچ بۆ ئەو كەمینە سەركردەیە.
هەریەكە لە ماركس و ئەنگلسیش دانیان ناوە بە كۆمەڵێك لە مەترسیەكانی هەڵبژاردنی سەركردەكان لە كاری ڕێكخستندا ، بەو هۆیەشەوە دەبینین تەمەنی سەركردەكانی پارتە دیموكراسیەكان هیچی كەمتر نیە لە تەمەنی پاشاكان ، جیاوازیش لە نێوان هەردوو سیستمەكەدا ئەوەیە كە دیموكراسیەت لە جیاتی ئەوەی پاشایەك ببەخشێتە جەماوەرەكەی ژمارەیەكی زۆر لە پاشاكان دەخاتەوەو پێشكەش بە جەماوەری دەكات!بۆیە شەرنج بدەن ، یەكێتی لە ڕابردوو ئێستاشدا چەند پاشاو شازادەی هەیە ؟
بە درێژایی ساڵانێكی دورودرێژ یەكێتی حزبێكی شۆڕشگێڕ بوو بە تایبەتی لەو خەبات و تێكۆشانەی دژی داگیركەرانی كوردستان ئەنجامی دەدا ، بۆیە بە بۆچونی هەندێك بیریارو تیۆریای سیاسی نەدەبوو سەرجەم ڕێكارو بنەماكانی دیموكراسی بگرێتەبەر و پێویست بوو لە هەندێك قۆناغدا دەسەڵاتێكی چەوسێنەرو ئیستبدادی پیادە بكات ، بەڵام بە شێوەیەكی كاتی و هەتا كۆتایی هاتنی قۆناغی خەباتی چەكداری ، بەڵام پرسیارەكە لێرەدایە ئەوەیە : بۆچی ئەو (كاتییە) ڕۆچووە پێكهاتەی دەرونیی جەماوەرو سەركردایەتیەكەی یەكێتیەوەو( كاتیی) بوو بە هەمیشەیی ؟
فێردیناند لاسال دەڵێت: ( ڕێكخراوە چەكدارەكان شوێنكەوتوی سەركردەكانیانن ، هەموو ئەندامەكانیش دەبنە چەكوشێكی ئامادە بە دەستی ئەو سەركردەیەوە ) .
بەو شێوازەش ملكەچی دەبێتە یاسایەكی وەرگیراو و پشتئەستور بە ئیستبداد و ،دیموكراسیەتیش دەبێتە كاڵایەكی پڕوپاگەندەو تەنها بە مەبەستی ناردنەدەرەوە بە كاردەهێنرێت و لە ناوخۆی حزبدا جێبەجێناكرێت .
لێرەدا پێویستە پرسیارێكی جەوهەری بكرێت : ئایا هەڵوێستی ئەندامان و جەماوەری یەكێتی لە نامۆبون و زەوتكردنی ماف ودەسەڵات و بڕیارەكانی چی بووەو لەمەو دواش چی دەبێت ؟
بە بۆچونی من ، ئەو جەماوەرە دەسبەرداری لێپرسراوێتیەكەی ببوو خۆی دابوە دەست سەركردایەتیەكەیەوە ، ئەو تەنها بۆ حەپەساوی و واقوڕمان ئامادە بوو ، ئەو ئامادەباشی تەواوی هەبوو بۆ ئەوەی فەرمانڕەوایی بكرێت ، ئەو تەنها بەو شێوەیە هەستی بە بەهێزی خۆی دەكرد، واتە ئەو هێزەی لە دەستبەرداری بڕیارەكانیەوە سەرچاوەی گرتبوو. هاوشانی ئەو هەستەش شوێنكەوتنی تەواوی ملكەچانەی سەركردەكانی بوو ، پەرستنی تەواوی سەركردە پاڵەوانەكانی بوو.
وردە وردە سەركردە بوو بە تاپۆ و خوداوەندێكی ڕۆژگار ، هەرچكەسێك ڕەخنەیەكی ئاراستەی سەركردە بكردبایە بە توندی وەڵامدەدرایەوە .سەردەمێك بە تابوری پێنج و سەردەمێكی تر ناوێكی تریان لێدەنا . .
من ڕەخنەی نابەجێ لە ئەندامان و جەماوەری یەكێتی ناگرم ، چونكە ئەو جەماوەرە دەرونپاك و ڕاستگۆو نیەتپاك بوون و ئێستیش هەروان ، بەڵام هەڵەی سەرەكی ئەو جەماوەرە باوەڕیان بە گوتاربێژە هەلپەرستەكانی حزبەكەیان زیاتر هەبوو وەك ڕوناكبیرو بیریارەكانیان ، لە یەكێتیدا گوتاربێژەكان لە پێشەوەی كارەكاندا بوون ، بەڵام ڕوناكبیرو بیریارە ڕاستەقینەكان چەندین هەنگاو لە دوای ئەوانەوە بوون و بەختیشیان لە بوون بە سەركردایەتیدا كەمتر بوو ، ئەگەر نەڵێین هەر نەبوو ! .
گرنگ نەبوو گوتاربێژی حزب زاناو داناو بیریارو ڕوناكبیر بێت ، ڕەنگە هزریشی زۆر سادەو ساكار بوبێت ، گرنگ ئەوە بوو سەرنجڕاكێش و سیحربازو ئەفسوناوی بایە ، خراپیش نەبوو ئەگەر دیماگۆگیش بوایە ، تەنها مەرجی گوتاربێژەكانی حزب ئەوە بوو جەماوەری دڵ ودەرونپاك و باوەڕدارو ڕاستگۆی یەكێتی بوروژێنێ و لە خشتەیان بەرێ .
ئەندامانی یەكێتی بۆ نەیاندەتوانی ، سەركردە لە خۆیان و بۆ خۆیان هەڵبژێرن؟ چونكە سەركردایەتی بەهۆی پێنەگەیشتنی سیاسی تەواو و كەمی مەعریفەكەیانەوە لێیان دابڕا بوو، ماڵئاوایی لێكردبوون، داماڵرابوون لە توانای سەركردایەتی خۆیان و فەرمانڕەوایی دەستەبژێرێكی سیاسی، كە دیموكراسی بەو شێوەیە لە حزبێكی سیاسیدا سڕایەوەو بوو بە فەرمانڕەوایكردنی دەستەبژێرێكی سیاسی دابڕاو لە بنكە جەماوەری و ڕێكخستنەكەی، یارییەكە دەقێكی بەردەوامی دوبارەبوەوە وەرگرت ، ، هەڵبژاردنیش بوو بە كردەیەكی ڕۆتینی دەسەڵاتدار ، سەركردایەتیش دەگۆڕا بۆ پلەو پایەیەكی بەردەوام ، مەگەر سەركردەیەك تەواو پیر بایە یان بە ئارەزووی خۆی دەستبەرداری پۆستەكەی بایە ، كە ئەوەشمان نەبینی!
سەركردایەتی یەكێتی لە هەڵبژاردن و كۆنگرەكان دەترسان؟ سەرەڕای ئەوەی هەروەكو لێیدواین هەڵبژاردن كردەیەكی ڕۆتینی دەسەڵاتدارییە ،بەڵام لە هەندێكجاردا لە لایەن ئەندامانەوە گومان سەبارەت بە سەركردایەتی دروست دەبێت ، بۆیە كردارێكی نابەدڵی پەسەندنەكراوی ناچاریە و چەند ساڵجارێك ئەنجامدەدرێت ، بۆیە سەركردە هەمیشەییەكان پەنایان دەبردە بەر دروستكردنی شوێنكەوتووەكانیان ، دەنگدەرەكانیان و خوداش هەڵناگرێت بەر لە كۆنگرەو كاتی هەڵبژاردنەكاندا بەخشندەو دەستكراوەش دەبوون ، گرنگ نەبوو ئەوانەی هەڵدەبژێردران كەمتواناو نەشارەزاش بن ،گرنگ پتەوكردنی دەسەڵاتی دەستەگەرییە ، بەو شێوەیە زنجیرەبەندیەكی شوێنكەوتوو گوێڕایەڵ لە خوارەوە بۆ سەرەوە دروست ببوو.
چارەسەر چیە بۆ ئێستاو دوای كۆنگرە؟
هەتا ئێستە و تێپەڕبوونی ساڵێك كەمتر بەسەر كۆنگرەی چواری یەكێتیدا ،چارەسەرێكی بنەڕەتی نیە ، بەڵكو توانایەكی كەم بۆ سنوربەندكردن و لە قاڵبدانی ئۆلیگارشیانە لە ئارادایە ، ئەو سنوردانانەش بە كەم وەرناگیرێن و بەردەوام لە خزمەتی دیموكراسیدایە .
چی بكرێت باشەو چارەسەرەكان چین؟
هەڵیدەگرین بۆ ووتارەكانی ئایندە
قەیوان گروپ
مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا
