گەڕانەوەی فەرەنسا بۆ عیراق

تەحسین تەها چۆمانی

پەیوەندییە سیاسی و دیپلۆماسی و ئابوورییەكانی نێوان عیراق و فەرەنسا، پێدەچێت روو لە گەشانەوە و بنیاتنانەوە بكەن، بەوپێیەی ئێستا كۆشكی ئەلیزێ زیاد لە هەر كاتێكی تر گرنگیی بە پەیوەندییەكانی لەگەڵ عیراق دەدات.

عیراق لەسەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا لە رووی سیاسی و ئەمنی و تەندروستییەوە، هەلومەرجێكی ناجێگر و ئاڵۆزی هەبووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لێپرسراوانی فەرەنسا بێ گوێدانە ئەو هەلومەرجە ناجێگیرە، بەردەوام بوون لە پەرەپێدانی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ بەغدا. لە ماوەی نزیكەی دوو مانگدا هەریەك لە وەزیرانی دەرەوە و بەرگریی فەرەنسا سەردانی بەغدایان كرد، بڕیاریشە ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنساش سەردانی بەغدا بكات.

پەیوەندییەكانی نێوان فەرەنسا و عیراق پەیوەندیی لەمێژینەن، بەجۆرێك ئەو پەیوەندییانە لە سییەكانی سەدەی بیست بەشێوەی پچڕ پچڕ دەستپێدەكەن و لە دەیەی 70 و 80 دەگاتە سەردەمی زێڕینی خۆی و لەگەڵ شەڕی كوێت و گورزی ئەمریكا لە رژێمی رووخاوی بەعس و گەمارۆكانی سەر بەغدا، ئەو پەیوەندییانە دەوەستن، لە دوای پرۆسەی ئازادییەوە دووبارە ئەو پەیوەندییانە بنیاتدەنرێنەوە، بەڵام هێشتا ئەو پەیوەندییانە بەتایبەت لەڕووی ئابوورییەوە لە ئاست چاوەڕوانی كۆشكی ئەلیزێ نین.
لێرە ئێستێك دەكەین و سەرنج لە هەندێك ئامار و داتای بازرگانی و كۆمەكی دارایی لە چەند ساڵێكی جیاوازدا دەكەین، بۆ نموونە، قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانیی هەردوو وڵات لە دوای پرۆسەی ئازادی و بەتایبەت لە ساڵی 2004، گەیشتە 143 ملیۆن یۆرۆ.

هاوكات بەپێی چەند راپۆرتێكی رەسمی، ئاستی ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان هەردوو وڵات لە ساڵی 2015 گەیشتە ملیارێك و 260 میلۆن یۆرۆ، بەڵام ئەم ئاستە لە بازرگانی بۆ ساڵی دواتر واتە ساڵی 2016 بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت و قەیرانی ئابووری 60 % كەمیكرد و گەیشتە 476 ملیۆن یۆرۆ، ئەمە بە جۆرێك بوو كە تا ئەم ساتەوەختەش ئاڵوگۆڕەكە وەك ساڵی 2015ی لێنەهاتۆتەوە.

هاوكات پاریس بۆ پشتیوانی لە حكومەتی عیراق، لە سەردەمی عەبادی، قەرزێكی 430 ملیۆن یۆرۆی بەخشییە عیراق.
گرنگترین هەناردەی فەرەنسا بۆ عیراق بریتین لە: ئۆتۆمبێل، دەرمان، ئامێری كارەبایی و میكانیكی، لەكاتێكدا 99 % ی هەناردەی عیراق بۆ فەرەنسا خۆی لە نەوتی خاو دەبینێتەوە.

عیراق و فەرەنسا لە ساڵی 1933وە تائێستا 76 رێكەوتنی هاوكاریی لەنێوان خۆیاندا ئیمزا كردووە و هێشتاش هەندێكیان بە بەهێزی ماونەتەوە، كە خۆیان لە هاوكاریی كەلتووری، سەرمایەگوزاری، ئەمنی، گەشتوگوزار، گواستنەوە و گەیاندن و ئابووری و…هتد. دەبیننەوە.

لە دوای پرۆسەی ئازادی و سەردانەكەی سەرۆك مام جەلال بۆ پاریس و كۆشكی ئەلیزێ، پەیوەندییەكانی بەغدا و پاریس لەلایەنی سیاسی و دیپلۆماسییەوە رووی لە گەشانەوە كرد، ئەمە وایكرد دووبارە فەرەنسا چاوی زیاتر لەو وڵاتە بێت، كە بە درێژایی سەدەی بیست پەیوەندییەكی توندوتۆڵی سیاسی و دیپلۆماسی و ئەمنی و ئابووری لەگەڵیدا هەبووە، زۆری نەبرد كە سەردانی سەرۆكی فەرەنسا و وەزیر و لێپرسراوانی دیكەی ئەو وڵاتە بۆ عیراق زیادی كرد.

ئێستا فەرەنسا نیازی چی هەیە؟

فەرەنسا دووبارە دەیەوێت پەیوەندییەكانی لەگەڵ عیراق بنیاتبنێتەوە، بەڵام رەنگە ئەمجارەیان جیاوازتر بێت، بەتایبەت كە فەرەنسا ئێستا لەگەڵ توركیا لە تەنگژەیەكی سیاسیدایە، هەروەك وەزیری بەرگریی فەرەنسا تەئكیدی لە پاراستنی سەروەریی خاكی عیراق كردەوە.

دۆستایەتی بەغدا و پاریس، وەك ئەوەی ئێستا هەیە پێدەچێت هەنگاوی زیاتریشی بەدواوە بێت و بۆ ئەو مەبەستەش فەرەنسا دەیەوێت كۆمەكی زیاتری عیراق بكات و لێرەشەوە پەیوەندیی نێوان هەردوو وڵات بەرەوپێشچوونی زیاتر بەخۆوە دەبینێت.