هەڵبژاردنی پێشوەختەو ئاڵنگاریە دەستووری و تەشریعی و تەنفیزییەكانی بەردەمی

كڕۆكی باس
هەڵبژاردنی پێشوەختە پرۆسەیەكی دیموكراسیانەی دەستاودەستكردنی دەسەڵاتە لە ئەنجامی شكستهێنانی یەك یان هەردوو دەسەڵاتی تەشریعی و تەنفیزیدا دێتە كایەوە بەمەبەستی گەڕانەوە بۆ گەل لەپێناو راستكردنەوەی رێڕەوی پرۆسەی سیاسی لەناو دەوڵەتێكی خاوەن سەروەریی و دانپێنراو لەلایەن كۆمەڵگای نێودەوڵەتیەوە. ئەم كورتە توێژینەوەیە هەوڵێكی سەرپێییە بۆتیشكخستنە سەرئەو هۆكار و دەرئەنجام و ئاڵنگاریانەی ڕێگرن لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە رۆژی ٦/٦/٢٠٢١دا، كە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، رێزدار مستەفا كازمی، بە هەماهەنگی لەگەل ئەنجومەنی كۆمسیارانی هەڵبژاردنەكانی عێراق دەستنیشانی كردوە و لە ڕاگەیاندنەكانەوە بڵاوكرایەوە.

پێشەكی
لە رواڵەتدا، عێراقی پاش روخاندنی رژێمی دیكتاتۆری حزبی بەعس لە ساڵی ٢٠٠٣دا، بە دەوڵەتێكی فیدراڵی پەیڕەوكاری سیستەمی دیموكراسی ناسراوە. بەڵام لە راستیدا، بەرپرسانی ئەم دەوڵەتە نائارامە هێشتا لەوە تێنەگەیشتوون دەوڵەتی فیدراڵی چیە و سیستەمی دیموكراسی چۆن بەڕێوەدەبرێت. هەر بۆیە، كەشێكی مەترسیداریان خوڵقاندوە بۆ قەتیسمانی عێراق لەناو قۆناغی چەقبەستووی گواستنەوەی وڵات و كۆمەڵگا لە سیستەمی دیكتاتۆریەتی داپڵۆسینەرەوە بۆ سیستەمی دیموكراسیانەی ئاشتەوایی.

یەك لە هۆكارە هەرە ناحەزەكانی چەقبەستنی عێراق لەناو ئەم كەشە مەترسیدارەدا، خراپ بەكارهێنانی پرۆسەی هەڵبژاردنەكانە، كە بە تاكە بزوێنەری رەها ناسراوە بۆ پەرەپێدان و گەشەسەندی ژیانی سیاسی لەناو سیستەمی دیموكراسیدا. جۆرەكانی خراپ بەكارهێنانی پرۆسەی هەڵبژاردنەكانیش زۆرن. بەڵام هەرە دیارترینی ئەو جۆرە خراپەكاریانە بریتین لە: تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامی هەڵبژاردنەكان.

كەم تا زۆر، تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامەكان بوونەتە مۆركی دیاری ناشرین و قێزەوەنی هەموو هەڵبژاردنەكانی عێراق، هەر لە هەڵبژاردنەكانی ناو ساندیكا و حزبەكانەوە بیگرە هەتا دەگاتە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. بۆ نمونە، بەرچاوترین جۆری تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامەكان لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی ٢٠١٨ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا روویاندا. هۆكاری ئەم بەرچاوكەوتنەش دەگەڕێتەوە بۆ خراپ بەكارهێنانی ئامێرە ئەلیكترۆنیەكانی جیاكردنەوە و هەژماركردنی دەنگەكان لەلایەن هەندێك لە بەرپرس و كارمەندە گەندەڵ و حزبیەكانی ناو كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان.

نووسەری ئەم بابەتە وەك ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆمی هەڵبژاردنەكان، سەرسەختانە داكۆكی دەكرد لە بەكارهێنانی ئامێرە ئەلیكترۆنیەكانی جیاكردنەوە و هەژماركردنی دەنگەكان چونكە، بە ئێستاشەوە، لە ئەگەری خراپ بەكارنەهێنانیان بە تاكە چارەسەر دادەنرێن بۆ بەگژاچوونەوە و كەمكردنەوەی تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامەكان، ئەمە لەلایەك. لەلایەكی دیكەشەوە ئەگەر بێت و بەراوردێك لەنێوان رێژەی تەزویر و ساختەكاری ودەستكاریكردنی ئاكامی هەڵبژاردنەكانی ساڵی ٢٠١٨ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بكەین لەگەل هەمان هەڵبژاردنەكانی ساڵانی ٢٠٠٥ و ٢٠١٠ و ٢٠١٤ دا دەبینین رێژەی تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامەكانی ساڵی ٢٠١٨ كەمترە، بەڵام زەق و بەرچاوترە. لێرەدا، لەوانەیە كەسێك چەند پرسیارێكی بە مێشكدا بێت و بپرسێت: بۆ؟ ئەو لۆژیك و مەنتقە چییە بۆ بەرگریكردن لەم جۆرە گوتارە نازانستیە؟ چۆن دەبێ شتێك رێژەكەی كەمتر بێت، بەڵام زەق و بەرچاوتر بێت لە هاوشێوە و هاوتاكانی؟

وەڵامی ئەم پرسیارانە زۆر سادە و ئاسانە؛ چونكە هیچ زانستێك بێ كەموكوڕی نییە، كەواتە ئەركی توێژەری شارەزا و ئەكادیمی ئەوەیە بگەڕێ بەدوای چۆنێتی پڕكردنەوەی كەلێنەكانی زانست. لە هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ساڵانی ٢٠٠٥ و ٢٠١٠ و ٢٠١٤ دا، جیاكردنەوە و هەژماركردنی دەنگەكان بە دەستی بوون. كاندیدی تاك و لایەنە سیاسیەكانی بەشداربووی هەڵبژاردنەكان بۆیان نەبوو وێنەی تیشكی یان كۆپی ئەلیكترۆنی پەڕاوی دەنگدەرانیان بەردەست بێت بۆ هەژمار و بەراوردكردنی دەنگەكانیان لەگەل ئەو ئاكامانەی كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان پێیانی داوە. بۆیە، بەبێ رێكاری یاسایی و بڕیاری دادگا، ئاستەم بوو بزانرێت بە كامە جۆر و شێواز تەزویرو ساختەكارییان لێكراوە. هەرچی پەیوەست بێت بە هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ساڵی ٢٠١٨ ەوە، ئەوەیان بەپێی یاسای ژمارە (٤٥) ساڵی ٢٠١٣ی هەمواركراوی هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەران، كۆمسیۆن ناچاربوو وێنەی تیشكی پەڕاوی دەنگدەران بەردەستبكات بۆ كاندید و لایەنە بەشداربووەكانی ناو هەڵبژاردنەكان بۆ بەراوردكردنی ئاكامەكانیان. بەوەش توانرا نەك تەنها رێژەی تەزویر و ساختەكاریەكان دیاری بكرێن، بەڵكو توانرا بزانرێت چۆن و بە چ شێوەیەكی زەق و بەرچاو تەزویر و ساختەكاریەكان كراون لە ڕێگای بەراوردكردنی باركۆدی سەر پەڕاوەكانی دەنگدان لەگەل ئەوانەی لەسەر وێنە تیشكیەكانی پەڕاوەكانی دەنگداندا هەن و پاشان بەراوردكردنی كۆنتراستی وێنە تیشكیەكانی پەڕاوەكانی دەنگدان لەگەل هاودەقەكانیان لە هەمان سندوقی دەنگداندا (باسكردنی ئەم میكانیزمانە بۆ دەرفەتێكی دیكە بەجێدەهێڵین). هەر بۆیە، ئاشكراكردنی ئەم جۆرە تەزویر و ساختەكارییە لەلایەن نووسەری ئەم باسەوە بووە هۆكارێكی سەرەكی بۆ ئەوەی بڕیاربەدەستانی كورد لە هەرێمی كوردستاندا، پرسی بەكارهێنانی ئامێرەكانی جیاكردنەوە و هەژماركردنی دەنگەكان رەتبكەنەوە و وەكو پێشترمیكانیزمی بەدەستی جیاكردنەوە و هەژماركردنی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە پایزی ساڵی ٢٠١٨ دا بەكاربهێنن، ئەڵبەتە بەمەبەستی ئەشكرا نەبوونی تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامەكان.

ئاشكرابوونی تاوانە شەرمەزاریەكانی تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامەكان بوونە هاندەری سەرەكی بۆ زیاتر وروژاندنی شەقام و بەهێزتركردنی داوا ڕەواكانی خەڵكی، بەتایبەت لە پایتەخت و پاریزگاكانی باشوری عێراق. ئەڵبەتە داواكاریەكانی خەڵكی بریتیبوون لە بەگژداچوونەوەی گەندەڵی بەربڵاوی بەرپرسە باڵاكان و كۆنترۆڵكردنی چەكداری بەرەللا و دابینكردنی پێداویستە سەرەكیەكانی ژیان، وەك ئاوی خواردنەوەی پاك و كارەبا و دەرفەتی كار و زامنكردنی لایەنی كەمی بژێوی ژیان و هتد…

بەڵام، بەهۆی دێزە بەدەرخۆنەكردنی تاوانەكانی تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامی هەڵبژاردنەكان لەلایەك، و نەچوونە پیری داوا رەواكانی خەڵكەوە، هەزاران گەنج و لاوی عێراق خۆیان لە چەندین رێكخراوی نهێنیدا كۆكردەوە و بە هاوكاری لەگەل رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و سەندیكا پیشەییەكان، توانیان شۆڕشی ئوكتۆبەری ٢٠١٩ هەڵگیرسێنن و حكومەتە گەندەڵ و بكوژەكەی عادل عەبدولمەهدی ناچار بكەن بە دەستلەكاركشانەوە و فشار بخەنە سەر ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ گۆڕینی یاسای كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان و لەكارخستنی تێكڕای بەرپرسانی كۆمسیۆن و دوبارە رێكخستنەوەی هەیكەلیەتی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان بە سەرپەرشتی حەوت دادوەر و دوو راوێژكاری یاسایی. هاوكات لەگەل ئەوە و بە فشاری خۆپیشاندەرانی بەغداد و پارێزگاكانی باشوری عێراق، ئەنجومەنی نوێنەران ناچاری گۆڕینی یاسای هەڵبژاردنەكانی خۆی بوویەوە و ملی دایەبەر بۆ لە ئامێزگرتنی هەڵبژاردنی پێشوەختە.

لەگەل بەرجەستەبوونی ئەم سێ دەستكەوتە مەزنانەی سەرەوە، یاسادانەرانی ئەنجومەنی نوێنەران چەندین بەربەست و ئاڵنگاری گەورەیان خزاندە ناو ئەم دەستكەوتە مەزنانەوە، وەك دەرفەتگەلێك بۆ درێژەپێدان بە تەمەنی پەرلەمانتاری خۆیان هەتا كۆتایی خولی چوارەم لە ساڵی ٢٠٢٢ دا. هاوكات لەگەل ئەم مانۆڕە ناشرینەدا، سەرۆك كۆماری عێراق، دكتۆر بەرهەم سالح وەك دۆڕاوێكی ناو هەڵبژاردنەكان و سیاسەتمەدارێكی پراگماتیست، توانی زیرەكانە گەمەی تێپەڕاندنی جێگرەوەی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی بەسەرسەدرییەكان و رەوتی حیكمە و بەرەی فەتح و كوتلەی نەسردا تێپەڕێنیت و لە پەرلەماندا متمانە بۆ حكومەتەكەی مستەفا كازمی هاوڕێی دێرینی خۆی بەدەستبهێنێت و ئەمەی دواییش وەك یەك لە خاڵە سەرەكیەكانی بەرنامەی كاری حكومەتەكەیەتی هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی راگەیاند.

هەڵبژاردنی پێشوەختە چییە و چۆنە؟
وەك لە كڕۆكی ئەم باسەدا ئاماژەی بۆ كراوە، هەڵبژاردنی پێشوەختە بریتییە لە پرۆسەیەكی دیموكراسیانەی دەستاودەستكردنی دەسەڵات لە ئەنجامی شكستهێنانی یەك یان هەردوو دەسەڵاتەكانی تەشریعی و تەنفیزی وەیاخود بەهۆی فشاری توندی شەقام دێتە ئاراوە بەمەبەستی گەڕانەوە بۆ گەل لەپێناو راستكردنەوەی رێڕەوی پرۆسەی سیاسی لەناو دەوڵەتێكی خاوەن سەروەریی و دانپێنراو لەلایەن كۆمەڵگای نێودەوڵەتیەوە

بەڵام ئەگەر بێت و بڕوانینە دەستوری هەمیشەیی عێراق، شتێكمان بەرچاو ناكەوێت بەناوی هەڵبژاردنی پێشوەختە، چونكە پێشتر و بەتایبەت لە قۆناغەكانی كۆماریدا عێراق بە ئەزمونی هەڵبژاردنی پێشوەختەدا تێنەپەڕیوە. شایانی وەبیرهێنانەوەیە، تاكە دەروازەیەك هەبێت لەناو دەستوری عێراقدا بۆ بەرجەستەكردنی هەڵبژاردنی پێشوەختە، ماددەی (٦٤)ە بە هەردوو بڕگەكانیەوە كە باس لە ڕێكارەكانی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان دەكات و ئاماژە بە دەسەڵاتی سەرۆك كۆمار دەدات بۆ راگەیاندنی هەڵبژاردنی گشتی لە ماوەی شەست رۆژدا لە رۆژی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانەوە. كەواتە، دەكرێ بپرسین ئایا كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان توانای جێبەجێكردنی هەڵبژاردنی پێشوەختەی هەیە لەم بارودۆخە سیاسی و ئابوری و تەندروستیە ئاڵۆزیانەی خەڵكانی عێراق تێیدا دەژین؟ سادە و خێراترین وڵام؛ نەخێرە لەبەر ئەم ئاڵنگاریە دەستوری و تەشریعی و تەنفیزیانەی خوارەوە:

یەكەم: ئاڵنگاریە دەستوریەكان
١ – نەبوونی نیسابی قانونی بۆ دادگای فیدراڵی باڵا كە تاكە لایەنی دەستورییە بە پێی ماددەی (٩٣/حەوتەم) بۆ دەربڕینی رەزامەندی (مصادقە) لەسەر ئاكامە كۆتاییەكانی هەڵبژاردنە گشتیەكان بۆ ئەندامێتی لە ئەنجومەنی نوێنەراندا. یاسای دادگای فیدراڵی باڵا ژمارە (٣٠) ساڵی ٢٠٠٥ و لە ماددەی سێیەمیدا دەڵێ: ” دادگای فیدراڵی باڵا پێكدێت لە سەرۆكێك و (٨) ئەندام و لەلایەن ئەنجومەنی سەرۆكایەتیەوە دادەمەزرێن لەسەر بناغەی كاندیدبونیان لەلایەن ئەنجومەنی دادی باڵا بە راوێژكاری لەگەل ئەنجومەنەكانی دادی هەرێمەكانەوە. لە ئێستادا، بەهۆی ململانێی حزبی و پێداگری زانایانی ئایینی لە دەستەبەركردنی چوار لەو پۆستانەی دادگای فیدراڵی باڵا، ئەمەی دوایی نەیتوانیوە نیسابی قانونی خۆی پڕبكاتەوە پاش خانەنشین بوونی یەك لە دادوەرە بە ساڵاچوەكانی. كەواتە، هەتا نیسابی قانونی دادگای فیدراڵی باڵا پڕ نەبێتەوە، ‌هێز نییە بتوانێت رەزامەندی لەسەر ئاكامە كۆتاییەكانی هەڵبژاردنە گشتیەكان بۆ ئەندامێتی لە ئەنجومەنی نوێنەراندا دەربكات. بەواتایەكی دیكە، ئەم ئاڵنگاریە دەستوریە رێگرە لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەدا.
٢ – بەپێی ماددەی (٤٩/یەكەم) لە دەستوری هەمیشەیی عێراق، هەر سەد هەزار هاوڵاتییەكی عێراقی دەبێ نوێنەرێكیان هەبێت لە ئەنجومەنی نوێنەراندا. كەچی ئەگەر بڕوانینە یاسای هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ساڵی ٢٠١٩ كە لە ئەنجومەنی نوێنەراندا دەنگ لەسەر كۆی ماددەكانی دراوە بەڵام نەنێردراوە بۆ سەرۆك كۆمار بۆ واژوكردنی و بڵاوكردنەوەی لە گۆڤاری وەقایعی عێراقیدا، دەبینین لە ماددەی (١٣/یەكەم)دا نوسراوە كە “ئەنجومەنی نوێنەران پێكدێت لە (٢٥١) كورسی پەرلەمانی …”، ئەمەش نەك تەنها پێچەوانەی دەستور و داتای وەزارەتی پلاندانان و وەزارەتی بازرگانی و وەزارەتی تەندروستییە و كۆمسیۆن بەكاریان دەهێنێت بۆ دەسنیشانكردنی دەنگدەران، بەڵكو پێچەوانەی ژمارەی كورسیەكانی خولەكانی پیشووی ئەنجومەنی نوێنەرانە.
٣ – بەپێی ماددەی (١٠٢)ی دەستوری عێراق، كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان دەستەیەك یان دامەزراوەیەكی سەربەخۆیە و جگە لە ئەنجومەنی نوێنەران كارەكانی ناكەونە بەر رەقابەتی هیچ دەسەڵات و دامەزراوەیەكی ترەوە. بەڵام تێوەگلانی ئەنجومەنی دادی باڵا لە كاری تیروپشك و دیاریكردن و دامەزراندنی دادوەر و راوێژكارە یاساییەكانی ناو ئەنجومەنی كۆمسیاران نەك تەنها نا دەستورییە، بەڵكو پێشێلكاری روونی ماددەكانی (٨٧، ٨٨، ٨٩، ٩٠ و ٩١) دەستورە كە ئەركەكانی ئەنجومەنی دادی باڵایان تێدا دیاریكراون.

دووەم: ئاڵنگاریە تەشریعیەكان
١ – بە بڕوبیانووی جێبەجێكردنی مەرجەكانی لیژنەی تەندروستی بەرنگاربوونەوەی پەتای كورۆناڤایرۆس، هەتا كاتی نووسینەوەی ئەم باسە، ئەنجومەنی نوێنەران و دەستەی سەرۆكایەتیەكەی كەمتەرخەم بوونە لە ناردنی یاسای هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ساڵی ٢٠١٩ كە دەنگ لەسەر كۆی ماددەكانی دراوە بەڵام نەنێردراوە بۆ سەرۆك كۆمار بۆ واژوكردنی و بڵاوكردنەوەی لە گۆڤاری وەقایعی عێراقیدا.
٢ – زۆرێك لە كوتلە و فراكسیۆنە پەرلەمانیەكانی ناو ئەنجومەنی نوێنەران بە بڕوبیانووی پووچ و ناشەرعی و نایاسایی و لەژێر فشاری حزبە سیاسیە باڵادەستەكان لە هەوڵی گۆڕێنی خواستی جەماوەردان بەوەی لەبری چەسپاندنی فرە بازنەیی و پەیڕەوكردنی سیستەمی تاكە براوە، بگەڕێنەوە بۆ بازنە پارێزگاییەكان وهێشتنەوەی سیستەمی نوێنەرایەتی رێژەیی بە بەكارهێنانی سیستەمی ناحەزی سانتلیگی هەمواركراوی عێراقی!
٣ – بەهێشتنەوەی كۆمسیار سەعید كاكەیی لەسەر میلاكی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان ودەرنەكردنی بڕیاری پەرلەمانی بەپێی ماددەی (٢٥/یەكەم) لە یاسای ژمارە (٣١)ی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان بۆ خانەنشینكردنی یان راگواستنی بۆ پۆستێكی تەنفیزی هاوپلەی هاوپیشەكانی خۆی جۆرێكە لە گۆشەگیركردنی ئەنجومەنی كۆمسیاران بەمەبەستی سیاسی. چونكە، بەپێی یاسای كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیاران نابێ لە (٩) كەس زیاتر بن، بەڵام لە ئێستادا بریتین لە (١٠) كەس.

سییەم: ئاڵنگاریە تەنفیزیەكان
١ – لە ئێستادا، ژمارەی دەنگدەران لە عێرقدا بریتییە لە (٢٧،٣٠٧،٦٧٩)دەنگدەر. لەم ژمارەیە تەنها (١٤،٤٢٨،٩٢٨) دەنگدەر كارتی بایۆمەترییان بۆ دروستكراوە كە (٤،٠٢٢،٥١٧) دەنگدەر كارتی بایۆمەتری خۆیان وەرنەگرتۆتەوە. لە بەرامبەریشدا، پتر لە چوار ملیۆن و سێسەد هەزار (٤،٣٠٠،٠٠٠) كارتی كۆنی نابایۆمەتری لە بنكەكانی تۆماركردندا ماونەتەوە و لە ساڵی ٢٠١٣ ەوە دەنگدەران نەچوونە بەلایاندا. واتە، لە كۆی (٢٧،٣٠٧،٦٧٩) دەنگدەر، (٨،٨٥٦،٢٣٤) دەنگدەر كارتی كۆنی نابایۆمەترییان هەیە و دەبێت. ئەمەش خۆی لە خۆیدا، رێژەی ئەگەرەكانی تەزویر و ساختەكاری و دەستكاریكردنی ئاكامی هەڵبژاردنەكانمان بۆ (٢٥٪) بەرز دەكاتەوە، چونكە ئەگەرەكانی تەزویر و ساختەكاری بە كارتی كۆنی نابایۆمەتری (٧٥٪)ە، نەخاسمە ئەگەر خاوەنی ئەو كارتە كۆنانە نەچنە بنكەكانی تۆماركردن بۆ وەرگرتنی كارتەكانی دەنگدانیان. كەواتە، پێویستە لەسەر كۆمسیۆن و بە هاوكاری لەگەل وەزارەتی ناوخۆ بەزووترین كات چارەسەرێكی بنەڕەتی بدۆزنەوە بۆ بە بایۆمەتری تۆماركردنی نزیكەی نۆ (٩) ملیۆن دەنگدەر پێش هەڵبژاردنی پێشوەختە. ئەگینا، تاكە چارەسەر بۆ كەمكردنەوەی رێژەی تەزویر و ساختەكاری هاندان و بەشداری پێكردنی بەربڵاوی هەڵگرانی كارتی بایۆمەتریە لە هەڵبژاردنەكاندا.
٢- پێویستە لەسەر ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی هەلبژاردنەكان دەرگا و هزر و بیریان كراوە بێت بۆ گوێگرتن لە سەرنج و پێشنیاری پسپۆرانی هەلبژاردنەكانی تیمی یۆنامی، ئەگینا بە گوێنەگرتن لە پسپۆرانی یۆنامی و فەرامۆشكردنی پێشنیارەكانیان، هەرگیز شەرعیەتی نیودەوڵەتی بەدەستناهێنن.
٣ – بەپێچەوانەی سەپاندنی یاسا و جێبەجێكردنی مەرجەكانی دادوەری لە كۆشكەكاندا دادگادا، هەڵبژاردن و پاراستنی ئاكامەكانی خواستی دەنگدەران زۆر گەورەتر و پیرۆترن لە بەرزڕاگرتنی خودی یاسا، چونكە گەل سەرچاوەی هەموو دەسەڵاتەكانە. ئەم فاكتەرە هێشتا بزرە لەلای زۆربەی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیاراندا، چونكە ئەزمونیان نەبووە و نییە لە ئیدارەدان و بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنەكاندا.
٤ – بۆ ڕێگری لە دەستێوەردانی حزبی و دوورخستنەوەی تەزویرچییە گەندەڵەكان، پێویستە لەسەر كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان ڕێكارێكی توند بگرێنەبەربۆ رێگریكردن و وەرنەگرتنی كارماندانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی هەرێم وەك كارمەندی كاتی لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا.
٥- گێڕانەوەی تێكڕای كارتە كۆنە نابایۆمەتریەكانی دەنگدەران بۆ نووسینەگەی نیشتیمانی كۆمسیۆنی پێش وادەی هەڵبژاردنەكان بە دوو هەفتە.
٦ – پێداچوونەوە بە سیستەمی بژاردەكردنی بەرپرسە ناوەند و باڵاكانی كۆمسیۆن بە مەبەستی رەواندنەوەی گۆمان لە چۆنێتی هەلبأاردنیان.
٧- بەڕوونی دیاریكردنی میكانیزمی بەراوردكردنی پەنجەمۆری دەنگدەران پێش راگەیاندنی ئاكامە بەراییەكانی هەڵبژاردنەكان
٨ – پێداگری لەسەر وێدانی وێنەی تیشكی پەڕاوی دەنگدانەكان بە كاندید و لایەنە بەشداربووەكانی پرۆسەی هەڵبژاردن پێش راگەیاندنی ئاكامە بەراییەكانی هەڵبژاردنەكان.
٩- پێداگری لەسەر پشتگیری و هاوكاری بێسنووری دەسەڵاتی تەنفیزی لە دابینكردنی پێداویستە بنەڕەتیەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان.
١٠- كرانەوەی كۆمسیۆن بەڕووی هەموو جۆرەكانی راگەیاندن و بەتایبەت سۆشیال میدیا بۆ هاندانی دەنگدەران لەپێناو بەشداریكردنی بەربڵاو لە هەڵبژاردنی پێشوەختەدا.

نووسینی: سەعید كاكەیی
ئەندامی ئەنجوومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانە و هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرایە لە بواری شیكردنەوە و چارەسەری كێشەكان – رشتەی دانوستاندنی نێودەوڵەتی.

قەیوان گروپ

 


مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا