شۆڕش و شۆڕش دزەكان!

(1)
شۆڕشەكان دوو جۆرن: (شۆڕشە رادیكاڵەكان) و (شۆڕشە رەنگاڵەییەكان). رادەی پێشكەوتن و دواكەوتنی كۆمەڵگاكان رادیكاڵیەتی و رەنگاڵەیی شۆڕشەكان دیاری دەكەن، لەو كۆمەڵگایانەی كە دواكەوتوون، شۆڕشگێڕەكانیان بە زۆری رادیكاڵ و توندڕەون و هەرچەندە خواستی شۆڕشگێڕەكان ئازادی و دیموكراسییە، بەڵام شێوازی پێگەیشتنیان پەنابردنە بۆ توندوتیژی. لەو كۆمەڵگایانەشی پێشكەوتوون، شۆڕشگێڕەكانیان بریتین لە خوێندكار، فەرمانبەرانی ملیوان سپی، كرێكارانی بەشی پیشەسازی،..هتد لەپاڵ ئەوەی خواستەكانیان دیموكراتیانەیە، پەنابردن بۆ توندوتیژی و خوێنڕشتن كەمتر بەدی دەكرێت..لەشۆڕشە رەنگاڵەیەكاندا، لە جیاتی توندوتیژی پەنا بۆ خۆپیشاندان، یاخیبوونی مەدەنی، مانگرتن و بەرگری مەدەنیانە دەبرێت، نمونەش بۆ شۆڕشە رەنگاڵەییەكان شۆرشی گوڵی سور لە گورجستان، پرتقاڵی لە ئۆكراین، گوڵی لالە لە قیرقیزیا..

(2)
مەترسیدارترین قۆناغی شۆڕش، پاش روخانی رژێمە ستەمكارەكان و سەركەوتنی شۆڕشگێڕەكانە، ئەو قۆناغە پێی دەوترێت ‘مانگی هەنگوینی شۆڕش’. خەڵك لەو ماوەیەدا هەم خۆشحاڵ و هەم رازین، لەسەر شەقامەكاندا شایی و زەماوەند دەگێڕن، بەیاننامەی سەركەوتن دەردەكەن و بە ئومێدەوە دەڕواننە ئایندە. خەڵكەكە هەموو كینەو رق و بەربەرەكانێكانیان لەبیر دەكەن و برایەتی و خۆشەویستی لەدەمیان دەبارێ. هەموو ئەو رەفتارانەی كە لە رژێمی پێشوودا قەدەغەبووە، بە ئازادی و بێ سەركوتكردن ئەنجام دەدرێن. لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن موو ناچێتە نیوانیانەوە، هەمووان پێكەوە كاردەكەن بۆ رێكخستنەوەی كۆمەڵگا و دەوڵەت.

(3)
پاش كۆتایی هاتنی مانگی هەنگوینەكە، هێزە شۆڕشگێڕەكان بۆ دابەش كردنی دەسەڵات و سەروەت و سامان و … دەیان شتی دیكە، درز دەكەوێتە نێوانیان و ململانێ دەست پێدەكات..

لە شۆڕشە رادیكاڵەكاندا، كۆمەڵیك (شۆڕش دز) لە مەڵاسدان و لەو گۆمەلێڵەدا راوی خۆیان دەكەن و چاوەڕێ دەكەن تا شۆڕشگێڕەكان یەكتری لەناو دەبەن، پاشان زۆر بە ئاسانی دەست بەسەر شۆڕشدا دەگرن.

نمونە بۆ ئەم جۆرە شۆڕشە رادیكاڵانە زۆرە، لە مێژووی ئیسلامدا دوای كۆچی دوایی محەمەد (ص)، ململانێی لە نێوان ئەسحابەكاندا دروست بوو، لە كۆتاییدا بنەماڵەی معاویەی كوڕی ئەبو سوفیان بە عەبای خەلیفەی موسڵمانان هاتنەوە سەر دەسەڵات.. لە فەرەنسا دوای لەمە قسەڵەدانی لویسی 16 شۆڕش گێڕەكان لە ماوەی 1789 تاوەكو 1799، شۆرشگێڕەكان كەوتنە گیانی یەكتر و سەدان كەسیان لەیەكتری كوشت، لە كۆتاییدا دیكتاتۆرێكی وەك ناپلیۆن پۆناپارت هاتە سەركار.. لە ئێرانی دوای رژێمی شا هەمان شت روویدا، دواین نمونەی ئەم شۆڕشە رادیكاڵانەش میسر بوو، (سیسی) توانی بە ئاسانی شۆڕشی میسرییەكان بدزێت..

لە شۆڕشە رەنگاڵەییەكاندا بەهۆی رووە دیموكراسیەكەیەوە، كەس ناتوانێ شۆڕش بدزێت..

كۆمەلگای ئێمەش بەدەر نییە لەو هاوكێشەیە. لە دوای راپەڕینی 1991، سەرەڕای هەوڵە بێوچانەكانی نەوشیروان مستەفا بۆ رێگری كردن لە دزینی شۆڕش، بەڵام بەهۆی دواكەوتوویی كۆمەڵگاكەمان و نەبوونی كۆمەڵگای مەدەنی، هەر زۆر زوو گەندەڵكارانی توانیان شۆڕشی خەڵك بدزن و سیستمێكی سیاسی بونیاد بنێن كە خەڵك بیر لە گۆڕینی بكەنەوە.

بەڵام ئەمجارە كۆمەڵگای كوردستان زۆر پێشكەوتووترە لە كۆمەڵگای سەرەتای راپەڕین، خواستە دیموكراسییەكانی زۆرتر بوون و شێوازی خەباتیشی بۆ گۆڕین زۆر جیاوازە لەوەی جاران، كاروانەكە كەوتووەتەڕێ و پێ ناچێ تا سەركەوتن بوەستێ..

مەجید ساڵح