بایەخی توێژینەوە بە زمانی دایك

مامۆستا ئەحمەدی موفتیزادە، ناودار و دانشمەندی كوردزمانی شاری سنە بوو، مامۆستای زانكۆی تارانیش بووە، كوردیزانێكی زۆر باش و فارسییەكەشی زۆر باش بووە، لە یەكێك لە وتارەكانیدا دەڵێت، هەرچەندە فارسی باش دەزانم بەڵام هەندێكجار هەست بەوە دەكەم ناتوانم بە باشی گوزارشت لەوە بكەم كە لە ناخمدایە، دەڵێت باش و سازگار ناتوانم ئەو بیرۆكەیەی لەزیهنمدا هەیە بیگەیەنم، بەڵام كاتێك بە زمانی دایك قسە دەكەم ئەوە زۆر سازگارتر و ئاسانتر دێت، ئەو دەڵێت چونكە من بە كوردی سازگارتر و سروشتیتر دێمە گۆ وەك لە فارسی .

ئەوە راستە زمانی ئینگلیزی بواری توێژینەوەی زانستی پاوانكردووە، ئینگلیزی بۆتە زمانی زانست، ئەوە راستە كە توێژەر چەند شارەزای زمانە جیاوازەكان بێت، ئەوەندە زیاتر دەتوانێت خزمەت بە خۆی و كۆمەڵگا و توێژینەوە بكات، دوور و نزیك ئەم باسە باسی ئەوە ناكات كە لەهەوڵدان بۆ فێربوونی زمانی جیاواز كەمتەرخەمی بكەین، هەرگیز ئەم نووسینە بۆ ئەوە هانت نادات، بەڵكو مەبەستەكە ئەوەیە ئایا لە پاڵ ئەم گرنگیدان و هەوڵدانە، دەكرێت زمانی دایك پشتگوێ بخەین، ئەویش لە كوێ؟.

لە بواری زانست و توێژینەوەدا، لە ناوەندەكانی خوێندن، ئایا ئەگەر زانكۆكان بە كەم سەیری زمانی دایك بكەن، دەبی كێ گرنگی پێ بدات؟ كێ بە چاوی رێزەوە سەیری بكات؟ ماوەیەكە لە هەرێمی كوردستان زهنییەتێكی خراپ بۆ توێژەری كورد دروستكراوە، توێژینەوە بە زمانی كوردی بە كەم سەیر دەكرێت، تا رادەیەكیش وەك عەیبە تەماشای دەكرێت، ئەوەش لەئەنجامی خراپ تێگەشتن بوو لەبوارەكە، هەم وەزارەت و هەمیش زانكۆ و خودی توێژەرانیش نەخشیان لەم خراپ حاڵیبوونەدا هەبووە، بەڵام پێویستە لەسەر ئەم پرسە هەڵوێستە بكەین، ئایا ئەم ئاراستەیە لە بیركردنەوە لە شوێنی خۆیدایە؟ بۆچی ئەم ئاراستە دروست بووە؟ چۆن دەكرێت ئەمە بەشێوەیەكی هاوسەنگ راست بكرێتەوە كە هەم لە دونیا دوا نەكەوین هاوكاتیش زمانی خۆمان پشتگوێ نەخەین؟ دەكرێت توێژینەوەیەك بە زمانی ئینگلیزی بكەیت و لە گۆڤارێكی زۆر باشیشدا بلاوبێتەوە، بەڵام تەنها یەك كەسیش نەیخوێنێتەوە، هەندێك سەرچاوە باسی ئەوە دەكەن كە بەشی زۆری توێژینەوە زانستییەكان بۆ جارێكیش ناخوێنرێنەوە!!! بەڵام دەكریت بە زمانی دایك توێژینەوەیەك بكەیت و كاریگەریی گەورە لەسەر پرۆسەی سیاسی و كۆمەڵایەتی یان كارگێری لە وڵاتی خۆتدا دروست بكەیت، بۆ ئەمە پێویستە سەیری گاریگەریی كۆمەڵایەتی توێژینەوە بكەین، گۆڤاری نەیچەر كە گۆڤارێكی بەناوبانگ و ناسراوە، دەڵێت لەبری ئەوەی توێژەرە گەنجەكان چاویان لەسەر سایتەیشن و نیشانە پێدان بێت وەك پرۆكسی گاریگەریی و گرنگیپێدان، پێویستە ئیتر بیر لە گاریگەریی كۆمەڵایەتیی توێژینەوە بكەنەوە، پێویستە بیر لەوە بكەنەوە كە چۆن كاریگەریی لەسەر سیاسەتە ئابووری و سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان و تەنانەت زانستییەكانیش دابنێن، لە وتارێك لە وێبسایتی نەیچەر بڵاوكراوەتەوە باسی چەند توێژەرێكی میسری دەكات كە لێكۆلینەوەیان لەسەر گێچەلی سێكسی لە كۆمەڵگای میسری (شاری قاهیرە)كردووە، سەرئەنجام بۆیان دەركەوتووە زانكۆكانی قاهیرە زۆرترین رێژەی گیچەڵی سیكسییان دژی ژنان و كچان تۆماركردووە، سەرئەنجام ئەمە كاریگەریی لەسەر سیاسەتی حكومەتی میسر و زانكۆكانیش جێهێشت، بۆ كەمكردنەوەی دیاردەكە رێوشوێنی توند گیرایە بەر و رێژەی گێچەڵی سیكسی كەمی كرد، ئەو توێژینەوە بە زمانی عەرەبی كرابوو نەك ئینگلیزی، زانكۆكانی ئێران ساڵانە بە هەزارەها توێژینەوە بە زمانی فارسی بڵاو دەكەنەوە، ئایا هەموویان بێ كەڵكن تەنها لەبەر ئەوەی كە بە زمانی ئینگلیزی نەنووسراون؟ بێگومان نەخێر، دیسان دەڵێم وریابە ئەمە بە مانای ئەوە نییە كە ئیمپاكت فاكتەر و زمانەكانیتر گرنگ نین لە ژیانی ئەكادیمیدا، بەڵكو بۆ ئەوەیە بڵێم با زمانی خۆمان پشتگوێ نەخەین، بوار بۆ زمانی دایك هەبێت، ئەمە لە زۆرێك لەو دەوڵەتانەدا پەیرەو دەكرێت كە ناوێكی دیاری بواری زانستن، بۆ نموونە ئەڵمانیا، پۆڵەندا، مالیزیا، فەرەنسا… تد

رزگار عەبدولكەریم