پایتەختێک و سێ پەرلەمان

پۆڵەتیک پرێس: لاڤە واحید

دەستوور گرێبەستێکی سیاسییە و کۆمەڵێک بنەما لەخۆدەگرێت کە هەموو لایەنە سیاسییەکان بەیەکەوە کۆدەکاتەوە تا پابەند ببن بە بڕگەکانی ناوییەوە و لەسەریان رێکبکەون، لەو دەستوورەدا دەسەڵاتی فەرمانڕەواکان و مافی حکومدراوەکان دیاری دەکرێت، هاوکات، هەر کێشەیەک لە بڕگەکانیدا هەبێت دەبێتەهۆی لێکۆڵینەوە لە لایەنی کەمتەرخەم.

لەوبارەیەوە ئینەس مەحمود شێخ مەزهەر، نوسەری کورد باس لەوە دەکات، ئەگەر سەرنجی ئەم شەش ساڵەی کۆتایی بدەین و چاوبخشێنین بە ماددەکانی دەستوور و مەودای جێبەجێکردنی بڕگەکانی لەلایەن لایەنە سیاسییەکان، دەبینین زیاتر لە 50 ماددەی دەستوور هەیە هێشتا هەڵپەسێردراون و جێبەجێنەکراون یاخود پێوەی پابەند نەبوون، بەجۆرێک جێبەجێ نەکردنی هەندێک لەو ماددانە بووەهۆی ئەوەی کاردانەوەی سیاسی گەورەی لێبکەوێتەوە لەنێوان پێکهاتەکانی عێراق بەنموونەش ئەو ماددانەی پەیوەستن بە دۆسیەی ناوچە جێناکۆکەکان.

هاوکات، جێبەجێ نەکردنی بەشێک لەو ماددانەی دەستوور بووەتەهۆی لاوازکردنی پڕۆسەی سیاسی و بەتاڵکردنەوەی هەموو ئەو یاسایانەی لەکاتی دانانی دەستوورەوە هەتا ئێستا دەرکراون، لەوانەش رێگریکردن لە جێبەجێکردنی ئەو ماددەیەی پەیوەستە بە پێکهێنانی ئەنجومەنی فیدڕاڵی.

ئەنجومەنی فیدڕاڵی هیچی کەمتر نییە لە پەرلەمان لەڕووی گرنگی دەستوورییەوە

ئینەس دەڵێت: بەپێی یاسای 48ی دەستوور، دەسەڵاتی فیدڕاڵی پێکدێت لە پەرلەمان و ئەنجومەنی فیدڕاڵی، ئەمەش بەو مانایە دێت کە ئەنجومەنی فیدڕاڵی هیچی کەمتر نییە لە پەرلەمان لەڕووی گرنگی دەستوورییەوە، هەردووکیان بەیەکەوە باڵی دەسەڵاتی یاسادانانی عێراق پێکدەهێنن، بەڵام بەوپێیەی ئەو یاسایە جێبەجێنەکراوە و تا ئێستا ئەنجومەنی فیدڕاڵی لە عێراق پێکنەهێنراوە، کەواتە دەسەڵاتی یاسادانانی عێراق ناتەواوە و پەرلەمان بووەتە تاکە دامەزراوەی یاسادانانی عێراق، بۆیە لەڕووی دەستوورییەوە دەشێت تانە لە سەرجەم بڕیار و یاساکانی پەرلەمان بدرێت کە تا ئێستا دانراون.

ئینەس دەپرسێت: کەواتە چی وای لە لایەنە سیاسییەکانی عێراق کردووە هەتا ئیستا پێکهێنانی ئەنجومەنی فیدڕاڵی پشتگوێبخەن؟ ئینەس وەڵامی ئەم پرسیارە لە دوو هۆکاردا کورت دەکاتەوە، یەکەمیان، لایەنە سیاسییەکان ویستیان نییە بۆ دروستکردنی بەربەست بۆ ئەو رێڕەوە سیاسییەی بوونی هەیە بەتێڕوانین بەو دۆخە هەستیارەی پێکهێنانی عێراقی نوێی پێدا تێپەڕدەبێت، دووەمین هۆکاریش دەگەڕێتەوە بۆ رێککەوتنیان لەسەر ئەوەی یاسادانان لە عێراق سەروەر بێت و یەک لایەن قۆرخی نەکات.

ئەو نوسەرە کوردە ئاماژە بەوە دەکات، بەمشێوەیە پێکهێنانی پەرلەمان لەسەر بنەمای رێککەوتنی سیاسی، پێویستییەکانی پێکهێنانی ئەنجومەنی فیدڕاڵی رەتکردەوە، کە هەموو ئامانجێک لە پێکهێنانی ئەم ئەنجومەنە ئەوە بوو ببیتەهۆی مانەوەی بڕیارە بەکۆمەڵەکان لە پڕۆسەی سیاسیدا.

لەو پەرلەمانەی لەسەر بنەمای رێککەوتنی سیاسی پێکهێنرا، فراکسیۆنێکی شیعە دێت و کۆتایی بەو بنەمایە دەهێنێت

ئینەس دەڵێت: لە ئێستادا جیاوازییەکە ئەوەیە، لەو پەرلەمانەی لەسەر بنەمای رێککەوتنی سیاسی پێکهێنرا، فراکسیۆنێکی شیعە دێت و کۆتایی بەو بنەمایە دەهێنێت و پەنا دەباتە بەر بنەمای زۆرینە لە پەرلەمان، بەمەش ئەو بنەمایە رەتدەکاتەوە کە پەرلەمانی لەسەر پێکهێنرا.

دەستبەسەرداگرتنی بڕیاردان لەلایەن فراکسیۆنێکی شیعەوە لە پەرلەمان بە کودەتا دژی پڕۆسەی سیاسی عێراق هەژمار دەکرێت و لێدانێکە بۆسەر بنەماکانی دیموکراسیەت بەجۆرێک، حزبە شیعەکان دەتوانن هەموو بریارێک بسەپێنن تەنانەت ئەگەر دژی بەرژەوەندی پێکهاتەکانی دیکەی پەرلەمانیش بێت.

لەمبارەیەوە ئینەس دەڵێت: بینیمان چۆن بڕیاری حەشدی شەعبی و یاسای چوونەدەرەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق تێپەڕێنرا، بە ئێستاشەوە، دەبینین چۆن هەموو ساڵێک پڕۆژەیاسای بودجە تێدەپەڕێنرێت بەبێ ئەوەی گوێ لە رای ئەوانی دیکە بگیرێت، بەمانایەکی دیکە، پەرلەمانی عێراق لە ئێستادا بووەتە پەرلەمانی یەک پێکهاتە و بەمشێوەیەش بووەتە مەترسی بۆسەر داهاتووی تەواوی پێکهاتەکانی دیکەی عێراق بەبێ ئەوەی مافەکانیان فەراهەم بکات.

دەکرێت دوو پەرلەمانی دیکەش لەپاڵ ئەم پەرلەمانە شیعەییەی کە هەیە دابمەزرێندرێت بۆ کورد و سوننەکان

لەلایەکی دیکەوە ئینەس ئاماژە بەوە دەکات، دەستووری عێراقی لە هیچ ماددە و بڕگەیەکدا ئاماژەی بەوە نەکردووە ئایا دەبێت چەند پەرلەمان لە بەغدا بوونی هەبێت، یەک پەرلەمان یاخود زیاتر لە پەرلەمانێک؟! تاکە شتێک کە لە دەستووردا روونکراوەتەوە دەسەڵاتەکانی پەرلەمانە بەبێ ئەوەی ئاماژە بە ژمارە و جۆرەکەی بدرێت، ئینەس دەڵێت: بۆیە دەکرێت سود لەم بۆشاییە دەستوورییە ببینرێت و دوو پەرلەمانی دیکەش لەپاڵ ئەم پەرلەمانە شیعەییەی کە هەیە دابمەزرێندرێت بۆ کورد و سوننەکان و دانیشتنەکانیان هەر لە بینای پەرلەمان لە بەغدای پایتەختی عێراق بەڕێوەبچێت.

ئینەس باس لەوە دەکات، پێکهێنانی زیاتر لە پەرلەمانێک لە بەغدا بە جوڵەی راستکەرەوە دادەنرێت بۆ سەپاندنی بنەماکانی دیموکراسیەت لە پڕۆسەی سیاسی لەمیانی دوو میحوەرەوە، یەکەمیان، فەراهەمکردنی مافی پێکهاتەکانی دیکەی پەرلەمان، دووەمیش، دەبێتە هەنگاوێک بۆ پێکهێنانی هەرێم کە لە ئێستادا پێکهاتە شیعەکانی پەرلەمان رێگری لێدەکەن، ئەو کاتە ئەگەر پێکهاتە سوننەکان پەرلەمانی خۆیان هەبێت ئەوا دەتوانن پارێزگاری لە مافی پێکهێنانی هەرێم بکەن.

ئینەس لەکۆتاییدا دەڵێت: گەڕاندنەوەی بەها بۆ بڕیاری سیاسی پێکهاتەکانی دیکەی پەرلەمان ئەرکێکی نیشتیمانییە و پێویستە هەمووان کاری بۆ بکەن، ئیدی لەڕێی پێکهێنانی ئەنجومەنی فیدڕاڵییەوە بێت یاخود پێکهێنانی چەند پەرلەمانێک بۆ پێکهاتە جیاوازەکان، چونکە دەوڵەت بە تێڕوانینی یەک پێکهاتەی سیاسی ناڕوات بەڕێوە چ کورد بێت یاخود سوننە یاخود شیعە، لەسەر هەمووان پێویستە درک بەوە بکەن کە عێراق دەوڵەتێکی فیدڕاڵییە نەک ناوەندی.