دكتۆر گۆران عەبدوڵڵا: دەبێت هەرێم ئەو ڤاكسینانە بكرێت نرخیان هەرزانە

پۆڵەتیك پرێس
دكتۆر گۆران عەبدوڵا پزیشكی پسپۆڕی هەناوو دكتۆرا لە سیستمی تەندروستی نێودەوڵەتی لەمیانەی بەشداری لە بەرنامەی هەگبەی پۆڵەتیك، كە لە رادیۆی پۆڵەتیك پێشكەشكرا، تیشكی خستە سەر دواین گۆڕانكاری و پەرەسەندنەكانی ڤایرۆسی كۆرۆناو كۆرۆنای گۆڕا و ئاماژەی بەوەشكرد بەرهەمهێنانی ڤاكسین هەنگاوێكی گرنگە لەنزیكبوونەوە بۆ كۆنترۆڵكردنی كۆرۆنا.

گۆڕان عەبدوڵڵا وتیشی: ئەوەی گرنگ بێت لە ئێستادا سێ ڤاكسین بەرهەمهاتوون، كە كاریگەرییان هەیە و لەرووی سەلامەتیشەوە دڵنیایان هەیە، كە ڤاكسینی كۆمپانیاكانی فایزەر و مۆدێرنای ئەمریكی و زانكۆی ئۆكسفۆردە لە بەریتانیا، ئەم سێ ڤاكسینە 90% بەرەو سەرەوە كاریگەرن.

باسی لەوەشكرد، ئەگەر بەرپرسانی هەرێم بەنیازن ڤاكسین پەیدابكەن باشتروایە ئەو ڤاكسینانە بكڕن، كە هەرزانترن و پێداویستی لۆجستییان قورس نییە.

پۆڵەتیك پرێس: دوایین زانیاری دەرباری گەشە و بڵاو بوونەوەی كۆرۆنا چییە و زانیاریمان بدەیتێ دەربارەی ئەو گۆڕانكارییانەی لە كۆڤید 19 سەری هەڵداوە؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: كۆرۆنا جارێكی دیكە بە شەپۆلێكی جیاواز بە سەرتاسەری جیهاندا بڵاوبووەتەوە، ئەمجارەیان لەوڵاتانی ئەوروپادا بڵاوبووەوە بەدیاری كراوی لە بەریتانیا بڵاوبووەوە، وە لە زۆرێك لە وڵاتاندا بڵاوبووەتەوە، ئەمجۆرە تازەیان كە پێی دەڵێن جۆری گۆڕاوی كۆرۆنا، هەر ڤایرۆسەكە خۆیەتی بەڵام گۆڕانكاری بەسەرداهاتووە، لە ئێستادا لە زیاد لە 50 وڵاتدا بڵاوبووەتەوە، ژمارەیەكی زۆر خەڵكی تووشكردووە، بەداخەوە خەریكە دەگاتە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەوەتا گەشتووەتە لوبنان و قەدەغەی هاتووچۆی گشتی راگەیەندرا، لە توركیا و ئێرانیش بڵاو بووەتەوە، ئەمڕۆبێت یان سبەی بەداخەوە دەگاتە هەرێمی كوردستانیش، ئەوەی ئەم جۆرە تازەیان جیادەكاتەوە لە جۆرە كۆنەكە ئەوەیە كە خێراتربڵاو دەبێتەوە بە رێژەی 70%، بەڵام جێگای خۆشحاڵییە توندترنیە لەوەی پێشوو، وە رێژەی مردن تیایدا زیاترنیە لەوەی پێشوو.

پۆڵەتیك پرێس: ئەمجۆرەی ئێستا چ بەشێكی لەش دەگرێتەوە، یان هەر كۆئەندامی هەناسەدان دەگرێتەوە؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: هەروەكو ئەوەی پێشوو كۆئەندامی هەناسەدان دەگرێتەوە بەڵام كەسەكە ئەگەر بەتوندی بیگرێت دەچێتە شوێنەكانی تری لەشەوە بەڵام كاتێك كەسەكە تووشی هەوكردنێكی توندی سییەكانی دەبێت كاری ئەندامەكانی دیكەی لەش تێك دەچێت.

پۆڵەتیك پرێس: چ پەیوەندییەك لە نێوان ڤیتامین دی و توشبووانی كۆرۆنا هەیە؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانی ڤایرۆسی كۆرۆناوە كۆمەڵێك قسە و بیردۆزە سەریان هەڵدا كە چی باش و بە سوودە بۆ كۆرۆنا یەكێك لەوانە ڤیتان (D) بوو، ئەوەی تا ئێستا بەپێی زانستی پزیشكی قسەی لەسەر دەكرێت هیچ بەڵگەیەك نیە بۆ ئەوەی بیسەلمێنێت ڤیتامین (D) یان هەر ڤیتامینێكی دیكە وە یان زینك كە لە هەرێمی كوردستان زۆر بەكاردەهێنرێت بۆ تووشبووانی كۆرۆنا سودیان هەیە، هەندێكجار ئەم قسانە بەكاردەهێنرێت بۆ مەبەستی بازرگانی و سودی دارایی، لەلایەن بازرگانەكانی كۆمپانیاكانی دەرمانەوە، راستییەكەی ئەوەیە ئەگەر ڤیتامین (D) یان هەرڤیتامینێكی دیكە یان زینك سودیان بۆ كۆرۆنا هەبووایەت نەخۆشییەكە ئاوا بڵاو نەدەبووەوە و كارەساتی دروست نەدەكرد.

پۆڵەتیك پرێس: لەسەرەتاوە زۆر پشت دەبەسترا بە پلازمای كەسانی توشبوو كە چاك بووبوونەوە بۆ ئەوانەی دواتر نەخۆش دەكەوتن، دواین زانیارییەكان لەمبارەیەوە چین؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: تا ئێستا هیچ بەڵگەیەك نیە بسەلمێنێت پلازمای كەسانی تووشبوو سودی هەیە، لە وڵاتان ئەگەر بیرۆكەیەك هەبێت ئەبێت توێژینەوەی لەسەربكرێت دوای ئەوەی دەركەوت سودی هەیە بەكاردەهێنرێت، لەوڵاتێكی وەكو بەریتانیا پلازما بەكارهێنراوە بەڵام وەكو توێژینەوە بەكارهاتووە، تا ئێستا هیچ بەڵگەیەك نیە بیسەلمێنێت پلازما سودی هەیە، رەنگە زیانیشی هەبێت.

پۆڵەتیك پرێس: سیستمی تەندروستی هەرێم لە سەرەتاوە تا ئێستا چۆن مامەڵەی كردووە لەگەڵ كۆرۆنادا بەرای ئێوە وەزارەتی تەندروستی و حكومەتی هەرێم سەركەوتووبوون لەو رێوشوێنانەی گرتیانەبەر؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: سیستمی تەندروستی كوردستان لە ژێر هەڕەشەدایە سیستمێكی كۆن و بە حزبی كراوە كۆمەڵێك كادری حزبی بەڕێوەی دەبەن كە بە فلتەری حزبەكاندا تێئەپەڕن و دواتر ئەكرێنە بەرپرس لە ناو وەزارەتی تەندروستی، بەهۆی ئەوەی سیستمی تەندروستی ئێمە شكستی خواردووە ئەوەی لە سەرەتای هاتنی كۆرۆناوە بینیمان شكستێكی تەواوی خۆ ئامادەكاری بوو نەیانتوانی رێگری بكەن لە هاتنی ڤایرۆسەكە كە ڤایرۆسەكەش بڵاوبووەوە بینیمان بە چ شێوازێك مامەڵەیان لەگەڵدا كرد، تەنانەت پشكنینی ڤایرۆسەكەیان كرد بە بوارێك بۆ پارە خواردن، نەخۆشخانەكان بەبێ ئۆكسجین مانەوە و خەڵك بەهۆی نەبوونی ئۆكسجینەوە گیانی لە دەستدا لە نەخۆشخانەی رزگاری لە هەولێر، لەگەڵ ئەو قەیرانە تەندروستییەدا تەنانەت دەسەڵاتی حوكمڕانانی هەرێم مووچەی پزیشك و كارمەندانی تەندروستیشیان بڕی بازرگانییەكی زۆر خراپ كرا لە رێگەی دەیان پشكنینی بێ سود و دەرمانی بێكاریگەرییەوە، جگە لە كاریگەرییە تەندروستییەكانی كۆرۆنا كاریگەری كۆمەڵایەتیشی هەبووە، رێژەی هەژاری و كێشە كۆمەڵایەتییەكان و جیابوونەوە و خۆكوشتن زیادی كردووە، چارەسەری ئەم كێشانە پێویستی بە سیستمێكی تەندروستی تۆكمە و دەسەڵاتێكی سیاسی مرۆڤ دۆست هەیە بەڵام بەداخەوە لە كوردستان بوونی نیە.

پۆڵەتیك پرێس: لە ئێستادا چەند جۆری ڤاكسین پەسەند كراون بۆئەوەی بەكاربهێنرێن لەنێو ڤاكسینە پەسەندكراوەكاندا گرنگترینیان كامەیە؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: ئەوەی گرنگ بێت لە ئێستادا سێ ڤاكسین بەرهەمهاتوون كە كاریگەرییان هەیە و لەرووی سەلامەتیشەوە دڵنیایان هەیە، كە ڤاكسینی كۆمپانیاكانی فایزەر و مۆدێرنای ئەمریكی و زانكۆی ئۆكسفۆردە لە بەریتانیا، ئەم سێ ڤاكسینە 90% بەرەو سەرەوە كاریگەرن، لە رێگری كردن بە تووشبوون بە كۆرۆنا، بۆ هەرێمی كوردستان ئەوەی بەلای منەوە گونجاوبێت ئەوەی زانكۆی ئۆكسفۆردە، چونكە كاریگەری زۆرە و پێویستی بەپلەی گەرمی كەم نیە بۆ هەڵگرتن ڤاكسینەكەی فایزەر پێویستە لە پلەی گەرمی 70ی خوار سفری سیلیزیەوە هەڵبگیرێت كۆمەڵێك پێداویستی پێویستە كە لە كوردستان بوونی نیە و گرانیشە، ئەوەی زانكۆی ئۆكسفۆرد زۆر هەرزانترە و لە ساردكەرەوەی ئاسایشدا هەڵدەگیرێت، بۆیە من سەیرم لێدێت، چەند رۆژێك لەمەوبەر بەرپرسانی تەندروستی هەرێم باسی ئەوەیان دەكرد كە لەگەڵ كۆمپانیای فایزەر كۆبوونەتەوە، من ئەمە تەنها بە بانگەیەشكی میدیایی دەزانم چونكە ئەوان ئەو پێداویستییانەیان نیە بۆ هەڵگرتنی ڤاكسینەكە بۆیە ئەگەر بەرپرسانی هەرێم بەنیازن ڤاكسین پەیدابكەن ئەو ڤاكسینانەبكڕن كە هەرزانترن و پێداویستی لۆجستییان قورس نیە.

پۆڵەتیك پرێس: دوای بەرهەمهێنانی ڤاكسین و بەكارهێنانی بۆ ژمارەیەكی زۆر خەڵكی دەتوانرێت بڵێین كۆنترۆڵی كۆرۆنا دەكرێت و مەترسییەكان كۆتاییان دێت؟
دكتۆر گۆران عەبدوڵا: پێم وانیە مەترسییەكە بە تەواوی كۆتایی بێت رەنگە ڤایرۆسی كۆرۆنا وەكو ڤایرۆسەكانی دیكە ببێت بە بەشێك لە ژیانی مرۆڤایەتی ئامانجەكە ئەوەبێت كۆنترۆڵ بكرێت نەك بە تەواوی لەناوببرێت، من بە گەشبینییەوە دەڕوانمە بەرهەمهێنانی ڤاكسین بەڵام بەداخەوە دروستكردن و دابەشكردنی ڤاكسین بێ كێشەنیە، دەكرێت بكرێتە بوارێك بۆ بازرگانی یان وڵاتە هەژارەكان رەنگە نەتوانن دەستیان بە ڤاكسین بكات، یان لەوڵاتێكدا گەندەڵی هەبێت رەنگە ڤاكسینەكە نەگاتە تەواوی كۆمەڵانی خەڵك، بەڵام ئەگەر ئەم بەربەستانە نەبن ئەتوانین بڵێین ڤایرۆسەكە ئەگەر لەناویش نەبرێت كۆنترۆڵ بكرێت .