ئارێز عەبدوڵڵا: لە ئێستادا بێ متمانەییەكی زۆر لەنێوان هەرێم و بەغدا هەیە

پۆڵەتیك پرێس
لە گفتوگۆیەكی رادیۆی پۆڵەتیك لەگەڵ ئارێز عەبدوڵڵا چاودێری سیاسی، باسی لەكێشەكانی نێوان هەرێم و ناوەند كرد و ئەوەی خستە روو، لە ئێستادا بێ متمانەییەكی زۆر هەیە لە نێوان هەرێم و بەغدا لە ئەنجامی كێشە كەڵەكەبووەكانی رابردووە، بۆیە ئێستا رێككەوتن كارێكی ئاسان نییە.

ئارێز عەبدوڵڵا دەشڵێت: هەر یەكە لەهەولێرو بەغدا مەرجی خۆی هەیە بۆ رێككەوتن و لایەنی سێیەمیش لە نێواندا نییە، بۆ ئەوەی قسەیەكی خێر لەو نێوەندەدا بكات.

پۆڵەتیك پرێس: لەكاتێكدا جگە لە رێككەوتن بژاردەی دیكە لەبەردەم هەرێم و ناوەند نییە، بۆچی ناگەنە رێككەوتن؟
ئارێز عەبدوڵا:لە ئێستادا بێ متمانەییەكی زۆر هەیە لە نێوان هەرێم و بەغدا لە ئەنجامی كێشە كەڵەكەبووەكانی رابردووە، بۆیە ئێستا رێككەوتن كارێكی ئاسان نیە، هەر یەكێكیان مەرجی خۆی هەیە بۆ رێككەوتن و لایەنی سێیەمیش لە نێواندانیە، بۆئەوەی قسەیەكی خێر لەو نێوەندەدا بكات، ناكۆكییەكانی نێوان هەرێم و ناوەند دەگەڕێتەوە بۆئەو كاتەی لایەنە سیاسییەكانی عێراق دەستی دەستییان لە جێبەجێكردنی دەستووركرد، بەتایبەتی ماددەی 140، لەو رۆژەوە كە ماددەی 140 جێبەجێنەكرا كاتێك لە 2007 دواخرا و دواتر دەستی دەستی پێكرا، تا دەهات ناكۆكی و بێمتمانەیی لە نێوان هەولێر و بەغدا قوڵتر دەبووەوە، هەندێك لە لایەنە سیاسییە كاریگەرەكانی عێراق بڕوایان بە فیدراڵی و دیموكراسی نیە بۆیە هەوڵدەدەن ئەو بڕگانەی دەستوور پەیوەندیان بە هەرێمی كوردستانەوە هەیە جێبەجێنەكرێن، بۆیە بەرپرسیارێتی دروستبوونی ناكۆكییەكان لە ئەستۆی حكومەتی عێراقە بەوەی دەستووری جێبەجێنەكرد، ماددەیەكی دەستووری هەیە پێویستە ئەنجومەنێكی دیكە لە پاڵ ئەنجومەنی نوێنەران هەبێت بەناوی ئەنجومەنی فیدراڵی كە بۆ هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دیكەش گرنگە چونكە ئەو ئەنجومەنە ژووری دووەمی یاسا دانانە، ئەوەش هاوسەنگی و تەبایی نێوان هەرێمەكان دەپارێزێت و وادەكات گفتوگۆكان لەبەرژەوەندی گشتی بگەنە رێككەوتن، لایەنی هەرێمی كوردستانیش لەوكاتانەی عێراق لاوازبووە لەبری ئەوەی هەوڵبدات دەستوور جێبەجێبكرێت یاخود بڕگەی دیكە زیادبكرێت بۆ دروستكردنەوەی متمانە بەپێچەوانەوە بەجۆرێك ململانێكان قوڵكراوەتەوە یان هەڕەشە لە عێراق كراوە یان مەترسی نیشاندراوە، بۆنمونە ئەو كاتەی داعش هات و بەشێك لەناوچەكانی عێراقی داگیركرد هەندێك لە بەرپرسانی دام و دەزگاكانی هەرێم لە راگەیاندنەكانەوە دەیانوتن ئێمە داعش دراوسێمانە، تا داعش بەرەو شەنگال و مەخمور نەهات هەرێمی كوردستان خۆی بە خاوەن نەكرد، لایەنە سیاسییە عێراقییەكانیش ئەو بابەتانەیان لەبیرە، بابەتی ریفراندۆم بووە بابەتێكی باش بۆئەوەی بیقۆزنەوە.

پۆڵەتیك پرێس: دەكرێت بڵێین لە هەرێمی كوردستان وەكو پێویست سود لەو بارودۆخانە وەرنەگیراوە كە هاتوونەتەپێش بەڵكو بەپێچەوانەوە ئەمان بە جۆرێك كاریانكردووە بیانوویان داوە بە لایەنە عێراقییەكان؟
ئارێز عەبدوڵا: بێگومان دوای كۆچی دوایی مام جەلا هەرێمی كوردستان ” كە دەڵێم هەرێمی كوردستان مەبەستم دام و دەزگاكانی هەرێمە” وەك سەرۆكایەتی و حكومەتی هەرێم هەمیشە بە ئاراستەیەك كاری دەكرد كێشەكانی قوڵ دەكردەوە، دوای كۆچی دوایی مام جەلال وردە وردە كێشەكان قوڵ بوونەوە، من لە نزیكەوە لە بەغدابووم و ئاگاداربووم 2014 تا 2017 عێراق ئامادەبوو زۆرشت بكات بۆ هەرێمی كوردستان، لە خۆبایی بوونێكی گەورە بە هەرێمەوە دیاربوو، لایەنە عێراقییەكانیش لە دەرفەتێك دەگەڕان تۆڵەی ئەو هەموو لە خۆباییبوون و بێ باكییە بەرامبەر عێراق لە هەرێم بكەنەوە.

پۆڵەتیك پرێس: سەرباری ئەو خاڵانە لە پێشەوە ئاماژەت بۆكرد، بابەتێكی دیكە هەیە كە دەگوترێت ئەمەش بیانووی داوە بە دەست حكومەتی عێراقەوە كە پرسی گرێبەستی 50 ساڵەی نەوتە لەگەڵ توركیا، ئەم گرێبەستە تا چەندە بووەتە لەمپەر لەبەردەم رێككەوتنی هەرێم و ناوەند؟
ئارێز عەبدوڵا: من نازانم گرێبەستی 50 ساڵە چییە؟ دەبوو ئەو گرێبەستە كە گرێبەستێكی ستراتیجی گرنگ بێت بهێنرێتە پەرلەمان من چەندین جار پرسیارم كردووە بۆ حكومەتی پێشوو كە دەڵێت ئەو گرێبەستە هیچ نیە و تەنها لەگەڵ كۆمپانیایە بۆ نایدەنە پەرلەمانی كوردستان یان بۆ نایدەنە حزبەكان بۆئەوەی ئەو مقۆ مقۆیەی هەیە نەمێنێت، بۆ لە دام و دەزگاكانی راگەیاندنی حكومەت و حزبەكان بڵاوی ناكەنەوە، حكومەتی عێراق دەزانێت گرێبەستەكە چۆنە، چونكە توركیا خاڵ بە خاڵی گرێبەستەكەی داوە بە حكومەتی عێراق بۆیە عێراق بێ ئاگا نیە ئێمە بێ ئاگاین، بەڵام حكومەتی عێراق دەیەوێت لە زاری حكومەتی هەرێمەوە بیزانێت، توركیا و عێراق لە ناخۆشترین كاتیشدا جۆرێك پەیوەندییان هەبووە لەگەڵ یەك، بۆ نمونە ئەو كاتەی هەرێم نەوتی رەوانە دەكر و ژمارەكانی بە عێراق نەدەدا، توركیا زانیاری بەعێراق دەدا، یان داتاكانی خاڵە گومرگییەكان بۆ نمونە گومرگی برایم خلیل، توركیا هەموو داتاكانی برایم خەلیلی دەدات بە عێراق، ئەوە هەرێمە فێڵ لەخۆی دەكات و خۆڵ دەكاتە چاوی خەڵك.

پۆڵەتیك پرێس: هەرێم وەكو دام و دەزگا حكومییەكان یان وەكو لایەنێكی دیاری كراوی سیاسی؟
ئارێز عەبدوڵا: كە دەڵێین هەرێم مەبەستمان دەسەڵاتی هەرێمە ئەویش جومگە سەرەكییەكانی لە دەستی پارتییە، بەڵام مانای وا نیە كە ئەوان ئەو كارە دەكەن لایەنەكانی دیكە لێی بێبەشن، كاتێك یەكێتی و گۆڕان و لایەنە ئیسلامییەكانیش كە چوونەتە حكومەت ئەوەندەی باس لە پۆست كراوە بڕواناكەم باس لەوە كرابێت پارتی گرێبەستی 50 ساڵەی نەوت ئاشكرابكات، حكومەت زۆر بە نا ڕوونی كارەكانی خۆی كردووە، ئەو حكومەتە ئێستا یەكێتی و گۆڕان تێیدا بەشدارن پێشتر ئیسلامییەكانیش تێیدا بەشداربوون، لە بنەڕەتدا دەبوو داوای ئاشكراكردنی ئەو گرێبەستە بكرایەت یان ئەگەر پارتی ئاشكرای نەكات لایەنەكانی دیكە ئاشكرایان بكردایەت.

پۆڵەتیك پرێس: قسەیەك هەیە كە رەنگە تا رادەیەك لۆژیكیش بێت، دەوترێت كاتێك حكومەتی عێراق داوای رێككەوتن لە هەرێم دەكات، دەوترێت داهاتی بەسرە و بەغدا و پارێزگاكانی دیكە دەچێتەوە ژێر دەستی حكومەتی ناوەند، بەڵام دەبینین ژیان و گوزەرانی دانیشتووانی ئەو پارێزگایانە و خزمەتگوزاری لەو پارێزگایانە لە ئاستی پێویستدانیە، كەواتە گرەنتی چییە كە هەرێم و ناوەند رێككەوتن ژیانی هاووڵاتیانی هەرێم بگۆڕێت و پرۆژە خزمەتگوزارییەكان پێشبكەون؟
ئارێز عەبدوڵا: ئەم بابەتە چەند رەهەندێكی هەیە كاتێك عێراقییەكان دەڵێن نەوت و داهاتی بەسرە و میسان و زیقار رادەست دەكەین هەرێم بۆ رادەستی ناكات لە روانگەی ئەوەیە كە دەسەڵاتەكانی ئێمە وەكو هەرێم نەك وەكو حزب یان حكومەت لە بری دەوڵەتە، دەیانەوێت دەسەڵاتەكان كەم بكەنەوە، ئەبێت ئەو راستییە بزانین كە دەیانەوێت دەستوور جێبەجێنەكەین چونكە لە دەستوور هەندێك دەسەڵات بە هەرێمەكان و پارێزگاكان دراوە كە لە بەڕێوەبردنی دۆسیەی نەوت دەسەڵاتیان هەبێت، ئەوە بە یاسا رێكدەخرێت تائێستا یاسایەك لەوبارەیەوە دەرنەچووە، بەپلەی یەكەم عێراق و بەپلەی دووەم هەرێم لەگەڵ دەرچوونی ئەو یاسایە نەبوون، چونكە ئەگەر یاساكە دەربچێت بۆ حكومەتی عێراق دەبێتە دەسەڵاتێكی جێگیر واتە یاسایی، بۆ حكومەتی هەرێمیش “ئەو كاتەی حكومەتی عێراق ئامادەیی تیابوو” بەشێك لەو دەستكەوتانەی كە دەستی دەكەوت كەم دەبووەوە، من خۆم سەرۆكی لیژنەی نەوت بووم لە پەرلەمانی عێراق لە نزیكەوە ئاگادارم عێراق كە نەیدەویست ئەو یاسایە دەربچێت بۆ ئەوەبوو بەڵكو یاسایەكی لەو شێوەیە هەر دەرنەچێت و دەسەڵاتی ناوەند بگێڕێتەوە بۆ هەرێمی كوردستان، حكومەتی هەرێمیش لە سەردەمی نێچیرڤانی بارزانی دەرچوونی ئەو یاسایەی نەدەویست چونكە بەشێك لە دەستكەوتەكانی لە دەست دەردەچوو، ئەمە لایەكێتی لایەكەی دیكەی ئەوەیە ئەگەر هەرێم هەموو داهاتەكەشی رادەست بكات گرەنتی چییە ئەو هەموو پێداویستییەكانی ژیانی هاوڵاتیانی هەرێم دابین دەكات، پرسیارەكە ئەوەیە لە كاتێكدا حكومەتی هەرێم و بەرپرسانی هی خۆمانن خەڵك لێی نا رازییە و متمانەی پێی نیە چۆن متمانەی بە حكومەتێك هەبێت لە بەغداوە بەڕێوەی ببات، خەڵكی باشوری عێراق لە كولە مەرگییەك دەژین كەس خۆزگەیان پێناخوازێت ئەی ئەو هەموو داهاتەیان هەیە ژیانیان بۆوایە، بەو هەموو كەموكوڕی و گەندەڵیانەی لە هەرێمی كوردستان هەیە بەڵام هەرێم 10 هەنگاو لە پێش پارێزگاكانی دیكەی عێراقە.

پۆڵەتیك پرێس: لە ئەگەری رێكنەكەوتنی هەرێم و ناوەند پێویستە هەرێم چی بكات لانی كەم بۆ دابینكردنی مووچەی فەرمانبەران؟
ئارێز عەبدوڵا: چاكسازی بنەڕەتی بكات لە تەواوی جومگەكان، كۆكردنەوەی داهاتەكان و ئاشكراكردنیان، بۆئەوەی متمانە لە نێوان خەڵك و حكومەت دروست ببێتەوە، كاتێك ئەو متمانەیە دروستبوو وە خەڵكی كوردستان زانییان داهاتەكان هەمووی دیارە و بە شێوەیەكی باش خەرج دەكرێت، ئەو كاتە كەس بیانووی نیە، ئەگەر هەرێم رێكنەكەوێت لەگەڵ ناوەند بەبێ ئەوەی باسم كرد، متمانە دروست نابێت، وە گەندەڵی دەردێكی گەورە و كوشندەیە لە كوردستان ئەگەر حكومەت و لایەنە سیاسییەكان فریای نەكەون ئەو گەندەڵییە سەری حكومەتەكە دەخوات، خوا دەزانێت دوای ئەوەی سەری دەخورێت چی بەسەر ئەم هەرێمە دێت.

قەیوان گروپ

 


مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا