لەبەر هاوشێوەبوونی چیرۆكی كورد و جوو لەوەی هەریەكەمان چەندین سەدە خاك داگیركراو و پەرتەوازە و بێ ناسنامە و بێ دەوڵەت بووین، هەروەها هەردوولامان وەك قوربانی دەسەڵاتدارێتی ستەمكاری جیهانی، جینۆساید كراوین. زۆرجار خۆمان بەوان بەراورد دەكەین، بەڵام پێویستە لەگەڵ ئەو لێكچوونانە پرسیارێكیش لەخۆمان بكەین ئایا هەر بەڕاستی ئێمەی كورد لەچی شتێكدا لە جوو دەچین؟ ئەم وتارە شوێنی بەراوردكاریی زیندوێتی ئەوان و پاشكەوتوویی ئێمەی تێدا نابێتەوە، بەڵام مەبەستمە تەنیا یەك خاڵ به نموونە بهێنمەوە بۆ ئەوەی بكەوینە بەردەم پرسیارێكەوه و لە خۆمان بپرسین ئایا ئێمە میللەتین؟.
سەر و دەست و قاچی رووفاتە دۆزراوەكانی سەماوە گۆڕدراون
بەهۆی ئەو بارودۆخەی لەماوەی یەك ساڵی رابردوودا من تێیدا ژیاوم، ساڵێك دەبێت هیچ پەیوەندی و گفتوگۆیەكم لەگەڵ تەیموری ئەنفالدا نەمابوو، لەم رۆژانە ئەو منی دۆزییەوەو وەك هەمیشە كەوتینەوە گفتوگۆ دەربارەی ئەنفال و گۆڕه بەكۆمەڵەكان، سەرنجی راكێشام بۆ بابەتی ئەو رووفاتانەی ساڵی رابردوو لەناو گۆڕێكی بەكۆمەڵی ژن و منداڵی ئەنفال لە بیابانەكانی سەماوە دەرهێندرابوون و برابوونە (بەغدا)، دیارە یەكێك لە راوێژكارەكانی سەرۆككۆمار زانیاریی ئەوەی پێداوە كە رووفاتەكان بەجۆرێك شێوێندراونەتە سەر یەكتریدا لەجیاتی ئەوەی كار بۆ ناسینەوەیان بكرێت، یان هیچ نەبێت هەر لاشەیەك هەوڵبدرێت بەشەكانی رووفاتەكەی پێكەوەبن، سەری كەسێك لەلاشەی كەسێكی دیكە دراوەو دەست و قاچ گۆڕدراوە و ……. تادوایی.
لایەنی عێراقی نایانەوێ دۆسێی ئەنفال زۆر گرنگی پێبدرێت و مەبەستیانە بە پەردەپۆشكراویی مامەڵەی لەگەڵ بكەن
پێشتریش تەیموور چەند جارێك لەكاتی هەڵدانەوەی رووفاتەكان چووە شوێنی گۆڕه بەكۆمەڵەكه و هۆشداری ئەوەی دا، كە وەك ئەوەی یاسای تایبەت بە گۆڕە بەكۆمەڵەكان و بنەما زانستییەكانی تایبەت بە هەڵدانەوەی گۆڕی بەكۆمەڵ دیاریكردووه، مامەڵە لەگەڵ رووفاتەكان ناكرێت و زۆر بەڵگە و زانیاریی گرنگ هەن كە بایەخیان پێنەدراوە. دیاربوو تێگەیشتنی ئەو بەو جۆرە بوو كە لایەنی عێراقی نایانەوێ ئەم كەیسە زۆر گرنگی پێبدرێت و مەبەستیانە بە پەردەپۆشكراویی مامەڵەی لەگەڵ بكەن، راستە رژێمی بەعس و سەدام ئەم تاوانەی ئەنجامداوه، بەڵام سەرەنجام نایانەوێ ناو و ناوبانگی وڵاتەكەیان لە دونیادا بەوە بناسرێت كە عێراقی عەرەبی، كوردیان جینۆساید كردووە.
چاوەڕوانییەكی بێئاكامە ئەگەر كورد چاوی لەوە بێت لایەنی عێراقی بچێته ژێر باری هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی دۆزینەوەو دەرهێنانی رووفاتی ناو گۆڕە بەكۆمەڵەكان
ئەزموونی ئەم چەند ساڵەی حوكمی شیعەكانیش لە عێراق ئەوەی بۆ سەلماندین كە عەقڵیەتی حوكمڕانی بە رووخانی سەدام نەگۆڕاوە، ئەوەی گۆڕاوە تەنیا ناو و وێنای كەسەكانە. بۆیە چاوەڕوانییەكی بێئاكامە ئەگەر كورد چاوی لەوە بێت لایەنی عێراقی بچێته ژێر باری هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی دۆزینەوەو دەرهێنانی رووفاتی ناو گۆڕە بەكۆمەڵەكان. ئەم پرسە ناكرێت بۆ عەرەبەكانی عێراق جێبهێڵدرێت، پێویستە كورد خۆی پلان و بەرنامەی هەبووایە بۆ ئەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم كەیسە بكات.
ساڵانی سەرەتای كەوتنی سەدام چەند تیمێك لە هەرێمی كوردستان پێكهێندران بۆ گەڕان بەدوای چارەنووسی ئەنفالكراوان و دۆزینەوەی گۆڕه بەكۆمەڵەكان، بەندە سەرۆكی یەكێك لەو تیمانە بووم بە زانیارییەكانی تیمەكانی ئێمه و ئەمریكییەكان و هاوكاریی خەڵك زیاتر لە 300 گۆڕی بەكۆمەڵ لە كەركووكەوە تاوەكو بیابانەكانی سعودیە دۆزرانەوه و بەڵگه و زانیاریی دروستی بەردەست هەبوون، كە دەیانسەلماند گۆڕی بەكۆمەڵی ژن و منداڵ و گەنجەكانی كوردن. بەڵام بەدوای ئەمەدا پلانی كردەیی نەبوو بۆ دەرهێنان و هێنانەوەیان. ئێستاش سەرباری شێواندنی شوێنی بەشێكی زۆر لەو گۆڕه بەكۆمەڵانه، بەڵام هێشتا زانیاریی لەبارەی بەشێكیان لەبەردەستن كە بتوانرێت بەشێوازێك مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت، كە لەلایەك ببێتە هۆی قەرەبووكردنەوەی مەعنەوی كەسوكاری ئەنفالكراوان لە رێگەی پشكنینی (دی ئێن ئەی) رووفاتەكان بناسرێنەوەو له نزیكترین دەروازەكانی ژیانی ئازیزانیان لە مۆنۆمێنتەكان دابنرێن. هەروەها دەرفەتی ئەوەش هێشتا بەتەواوی لەدەست نەچووە كورد بتوانێت كاری لەسەر بكات بۆ راكێشانی سەرنجی جیهان و بیكاتە بەڵگەی سەلمێنەری ئەوەی كە جیهان بەدوای چارەی پارێزگارییەكی نێودەوڵەتییەوە بێت بۆ كورد تاوەكو لە كۆمەڵكوژیی دیكە پارێزراوبێت.
خوێنساردیی كورد چ وەك دەسەڵات و چ وەك میللەتیش جێی هەڵوەستە لەسەركردنه
بەڵام خوێنساردی كورد چ وەك دەسەڵات و چ وەك میللەتیش جێی هەڵوەستە لەسەركردنە، ئەمەیە دەمانخاتە بەردەم ئەو پرسیارەی لەخۆمان بپرسین ئایا ئێمە میللەتین؟ بەدرێژایی مێژووی ململانێی عەرەب – ئیسرائیل زۆرجار لە میدیاكان گوێبیستی هەواڵێكی چەندبارە دەبووینەوه، كە ئیسرائیل لە بەرامبەر وەرگرتنەوەی رووفاتی تەنیا یەك سەربازێكی، سەتان زیندانیكراوی عەرەبی رادەستكردووەتەوە. ئەمە ئەگەرچی هەندێجار وا لێكدەدرایەوە كە ئیسرائیل دەیەوێ بە عەرەبەكان بڵێت نەك جوو‌یەكی زیندوو، تەنانەت یەهوودییەك بە مردووییش بەهاكەی بەرامبەر بە ژیانی سەتان عەرەبە. بەڵام لە راستیدا ئەمە رێزگرتنە لەخود وەك جوو. ئێمەی كورد ئەگەر لێرەوە لەو بەراوردكارییە بڕوانین تووشی شۆك دەبین. نەك هەر بۆ جوو، تەنانەت زۆرجار لەنێوان ئەو وڵاتانەی شەڕ روویداوە دەبینین دوای دەیان ساڵ هێشتا بەشوێنی رووفاتی سەربازەكانیانەوەن. ئەوە دەوڵەتی كوێت دوای سێ دەیە ئێستاش لەگەڵ عێراق ئەو مەلەفەی بەكراوەیی هێشتووەتەوە كە رووفاتی چەند كەسێكی نەدۆزراونەتەوە.
دەبێت هەڵوەستە بكەین لە ئاستی ئەو بێدەربەستی و خوێنساردییەی دەسەڵاتی كوردی، حیزبی كوردی، میدیای كوردی و تەنانەت خەڵكیش بەرامبەر بە ئەنفال. ئێستاش لە كەركووكەوە بۆ حەمرین و تاوەكو بیابانەكانی عەرعەر هەر بستەخاكێك هەڵدەیتەوە ئێسك و پرووسكی هەزاران كچ و كوڕی كوردی تێدا دەدۆزیتەوە. نەك ئەمە ناكرێت، تەنانەت ئەو گۆڕه بەكۆمەڵەی سەماوە كە ساڵی پار هەڵدرایەوەو 173 رووفاتی ژن و منداڵی كوردی تێدا دۆزرایەوە، ئەوە زیاتر لە دە مانگە لە (دادپزیشكی) بەغدا كەوتوون و دوور نییە ماوەیەكی دیكە هەواڵی ئەوە نەبیستین بڵێن بەهۆی شۆرتی كارەباوە كۆگاكە سووتاوە و لەناوچوون.
جارێك لە بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی گوتم ئەگەر سبەی منداڵی بەرپرسێكی كورد لە گەشتێكدا بۆ كەناری دەریایەك بكەوێتە ناو دەریاوەو تەرمەكەی نەدۆزرێتەوە، دڵنیابن باشترین ژێردەریاییەكانی جیهان و تیمی تایبەتی بۆ بەكرێ دەگرن تاوەكو تەرمەكەی بدۆزنەوەو بیهێننەوە، كەچی لە تەنیشتمانەوە بە هەزاران رووفاتی ئەنفالكراو هەن، بەزۆریش ناتوانین بڕوا بە دەسەڵاتدارانی كورد بهێنین كە بیانگەڕێنینەوە بۆ نیشتمان، بە راستی كوردبوون سەختە.
عارف قوربانی
قەیوان گروپ
مایۆرکا سیتی جوانییەک لە دڵی سروشتدا
