یەكێتی و گۆڕان دوو دیوی یەك دراو

گفتوگۆو دانوستاندن دەستە خوشكێكی دانەبڕاوی دیالەكتیكن، چونكە لە گفتوگۆدا كۆمەڵێك ئەنجامی ئەرێنی چارەسەرەكان دێنە ئاراوە، كە نەك تەنیا سوودی دەبێت بۆ دوو لایەنی یەكێتی و گۆڕان، بەڵكو تەنیا دەركەو دەروازەیەكیشە بۆ كاری سیاسی هاوبەش و (گشت)، چونكە سیاسەت لەباڵاترین چەمكەكانیدا رەتكردنەوەی توندوتیژییە و دوا ئامانجیشی گەیشتنە بە یەكێتی و یەكگرتوویی كۆمەڵگە، سادەترین پێناسەی سیاسەت، كە بۆ ئەم بابەتەی ئێمە بشێت بریتییە لە یەكێتی و یەكگرتوویی كۆمەڵگەو دەسەڵات و نەتەوە، ئەو یەكگرتووییەش ئامانجدار، جەدەلی، لێكدژ و تەنیا ناسنامەی فرەیی و جیاوازییەكانە.

سیاسەت، یەكگرتوویی بواری سیاسی كۆمەڵگەی لەسەر بنیاتدەنرێت، چونكە دەستەواژەو دەربڕینێكە بۆ “گشت”و “هاوبەش” لەنێوان سەرجەم هاووڵاتیان و دەستەو كۆمەڵەو چینە كۆمەڵایەتییەكان.

سیاسەت دەربڕینی لۆژیكی “واقیع”ە، چونكە هەردوو چەمكی (لۆژیك و واقیع) بەیەكەوە گەشەدەكەن‌و پێشدەكەون‌و بەیەكیشەوە پاشەكشە دەكەن و دەكەونە مەترسییەوە.

بینیمان جیابوونەوەی گۆڕان و چی زیانێكی لە پرۆسەی سیاسی و پاشەكشەی دیوكراسی كۆمەڵگەی كوردەواریدا، یەكێتی بەر لە دابڕانی گۆڕان باڵانسی هێزو تاكڕەوی حیزبایەتی ڕاگرتبوو، پارتیش ئەو حیزبە نەبوو یاری بە موقەدەسات و قوت و ژیانی خەڵكی كوردستان بكات .

گۆڕانیش خۆی تاقیكردەوە، نە یەكێتی پێقوتدرا، كە چووە دەسەڵاتیشەوە ئەوەندەی تر قوڕی هەژموون و باڵادەستی پارتی خەستتر كردەوە لە پرۆسەی سیاسیدا .

یەكێك لەتایبەتمەندییە بەرزو باڵاكانی كۆمەڵگە پێشكەوتووەكانی جیهان یەكگرتوویی و یەكێتی بوارە سیاسییەكانیانە، كە لە چوار چێوەیدا ڕێڕەو و ئاراستە جیاوازو جۆراو جۆرو لێكدژەكان بەریەكدەكەون… نموونەش یەكێتییەكی دیالەكتیكی نێوان دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنە، ئەو یەكێتییەی سیستمە دیكتاتۆری و تۆتالیتاری و سەركوتكەرەكان دان بە بوونیدا نانێن، هەر ئەو یەكێتییەی نێوان یەكێتی و پارتی بەر لە گۆڕان بوو، ئارامی سیاسی و دەستاو دەستكردنی ئاشتیانەی دەسەڵاتی لە كوردستاندا ڕەخساندبوو، چونكە لە دونیای سیاسەت و فیكردا حەقیقەتێك چەسپیووە، كە مەحاڵە (شتێك، پێكهاتەیەك) بۆ “دژ”ەكەی بگۆڕێت بەبێ تێكشكاندن یان هەڵوەشاندنەوەی یەكێتییە راستەقینەكە.

گۆڕان لەكاتی ئۆپۆزسیۆنبونیدا ویستی بە توندوتیژی و دونیابینییەكی سیاسی، ئاراستە و دونیابینی جیاوازی پارتی و یەكێتی بگۆڕێت، بەڵام ئەنجامەكەی چی بوو؟ دووكەرتكردن و لاوازكردنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و باڵادەستكردنی پارتی بوو، بەواتابەكی دی نەهێشتنی پرۆسەی دیموكراسیانەی سیاسی و زاڵكردنی تاكڕِەوی و دیكتاتۆریەتی پارتی .

گۆڕان لەكاتی ئۆپۆزسیۆنبونیدا ویستی بە توندوتیژی و دونیابینییەكی سیاسی، ئاراستە و دونیابینی جیاوازی پارتی و یەكێتی بگۆڕێت، بەڵام ئەنجامەكەی چی بوو؟

ئێستا یەكێتی و گۆڕان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی ناتوانن یەكدی رەتبكەنەوە، یەكتری كۆتایی پێبهێنن، بەبێ رەتكردنەوەو كۆتایی هاتنی خودی خۆیان.

یەكێتی‌و گۆڕان لەم ساتە وەختە چارەنوسسازو یەكلاكەرەوەدا لە دوڕیانێكی ترسناكدان چونكە:
-یان چاكسازی بوارەكانی دیموكراسی و گفتوگۆو دانوستاندن، یان كارەسات بۆ خۆیان و كۆمەڵگەكەیان.

-یان دیموكراسی راستەقینەو داننان بە شەرعییەتی یەكتر لە كاری سیاسی، یان شەڕی نێوانیان‌و كاولكاری و برسیكردنی زیاتری زۆنەكەیان بە تایبەتی و كوردستان بە گشتی .

-یان دەربازكردن و ڕزگاركردنی “گشت” و پەرینەوە بۆ كەنارەكانی ئارامی، یان ژێر ئاوكەوتن و خنكاندنی (گشت).

كاتی ئەوە هاتووە یەكێتی و گۆڕان و پارتی و كۆمەڵ و ئەوانیتر، هەموو ئەوانەی ژیانیان خۆشدەوێ و كامەرانی كۆمەڵگەی كوردەواریان مەبەستەو باوەڕیان بە كەرامەتی مرۆڤی كورد هەیە، بادژی شەڕی یەكدی بن و سیاسەتەكانیشیان هۆكارێك نەبێت ڕوەو شەڕ و ململانێی یەكدی، چونكە ئێمە هەتا ئەم ساتەوەختەش ستروكتورو پێكهاتە كۆمەڵایەتی و سیاسیەكانیشمان ئەنجامی شەڕن…

هەروەك (كلاوزو فێش) دەڵێت: جەنگ گەڕانەوەیە بۆ كۆمەڵگە سەرەتاییەكان‌و وەحشیگەری، شەڕ كۆمەڵگە دابەشدەكات بەسەر دوو لایەنی “سەركەوتوو- ژێركەوتوو” سەردەمی (سەردارو كۆیلە)، شەڕ ملكەچكردن و مێگەلی دێنێتە ئاراوەو پەیوەندیەكانی هێز جێگەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتی‌و سیاسییەكان دەگرێتەوە، هەروەك ئێستا ڕوودەدات .

پێویستە یەكێتی و پارتی و گۆڕان پەنا ببەنە بەر لۆژیكی عەقڵانی لەیەكلاییكردنەوەی كێشەو ململانێ سیاسییەكاندا

پێویستە یەكێتی و پارتی و گۆڕان پەنا ببەنە بەر لۆژیكی عەقڵانی لەیەكلاییكردنەوەی كێشەو ململانێ سیاسییەكاندا، چونكە هەروەك “ئەریك فرۆم” دەڵێت: (رەنگە مرۆڤایەتی پێویستی بەدوا جەنگ هەبێت دژی بەرپاكردنی جەنگ) تەنیا سەركردەیەكیش، كە جەنگەكە رابگەیەنێت و تا دوا قۆناغی پێشڕەوی بكات (عەقڵ)ە، عەقڵ وەك جەوهەری مرۆڤ نەك شێوازەكانی بەكارهێنانی فیڵ و هەڵخڵەتاندن، كاری داهێنەرانەو داهاتی كۆمەڵایەتی و مەعریفی، ئەدەب و هونەرو ئاین و فەلسەفەو… هتد چەكی بەكارهاتووی ئەو جەنگەن ، دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵات لەلایەن حیزبێك یان هاوپەیمانیەكی حیزبییەوە شەڕێكە دژی كۆمەڵگەو بەزاندن و تێپەڕاندنی بوارە سیاسییە كراوەكەی، هەڵگیرساندنی شەڕو پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ لەمافی سیاسی و مەدەنی و رادەربڕین و ڕۆژنامەگەری و… هتد. هۆكارێكن بۆ مۆنۆپۆلكردن و دەستبەسەرداگرتنی سەروەت و سامان و هێز، هەروەك ئێستا لە ئارادایە، جا ئەگەر ئەو پێشێلكردنە هەرچ ناوێكی بە باڵادا ببڕێت، چونكە ئەو پێكهاتەیەی لەسەر هێز دروستبووبێت، بەهێزیش كۆتایی دێت.

پێویستە یەكێتی و پارتی و گۆڕان و ئەوانی دی ، پرسیارێك وەڵامبدەنەوە: چۆن دەتوانن خۆیان لەئەنجامە كارەساتبارەكان بپارێزن، كە لەئەنجامی لۆژیكی هێزو سەركەوتوو ژێركەوتوودا هاتووەتە ئاراوە، چۆن دەتوانن ئۆباڵی برسیكردنی خەڵك بگرنە ئەستۆ؟

بەواتایەكی دی: پارتی دڵی بەوە خۆش نەبێت لە ڕێگەی بەكارهێنانی هێزو بڵاوە پێكردنی چەكدارەوە بارودۆخەكەی چارەسەر كردووە، یەكێتی و گۆڕانیش دڵیان بەوە خۆشنەبێت تا ماوەیەكی دورتر خەڵكی كوردستان بە گشتی و سلێمانی بە تایبەتی لەم بێ موبالاتی و دەست بەكڵاوگرتنەیان خۆشدەبێت، چونكە بەریەككەوتنی قوتی ژیانی هاوڵاتیان توندوتیژی ڕەهاو یەكلاكەرەوە بەدوای خۆیدا دەهێنێ و چارەسەرەكەش ئاڵۆزترو ئەستەمتر دەكات.

یەكێتی و پارتی و گۆڕان درك بەو ڕاستییە دەكەن، كە دەرچوون و بەزاندنی پەیوەندیە سروشتی و زانستییەكەی نێوان هاووڵاتی و دەسەڵات، بوارێكی سیاسی (داخراو) دەخوڵقێنێت، پێچەوانەكەشی راستە: گفتوگۆو گۆڕینەوەی بیروڕاو دۆزینەوەی خاڵە هاوبەشەكان لە ململانێكاندا بوارێكی سیاسی (كراوە)ی ئامانجدار دروستدەكات.

ئەو بوارە كراوەش هاوسەنگی چالاكی و جموجۆڵی سیاسی لەنێوان ئەو هێزەی لە ناوەوە دەردەپەڕێت (دەسەڵات) و ئەو هێزەش ڕووەو ناوەوە كێش دەكرێت (هاووڵاتی)ە، بەڵام ئەگەر بەم شێوەیەی ئێستا بواری سیاسی داخراوی نێوان خەڵك و دەسەڵات و بەردەوام بێت هاوسەنگییەكە تێكدەچێت.

پێویستە پارتی ئەوە بزانێت لە هەموو حاڵەتەكاندا دەسەڵاتی چەوسێنەر هێزێكی وەهمیە

بەواتایەكی تر هۆكارەكانی كێشكردن ڕوەو ناوەند زاڵدەبێت و هێزە جۆراو جۆرەكانی كۆمەڵگەش كێش و لوش دەكات، لەئەنجامیشدا سەركوتكردن و بەكارهێنانی هێز لەلایەن دەسەڵاتەوە دێتە ئاراوەو كۆتاییەكەشی رون و ئاشكرایەو لە ئەنجامی فشارەكانی نێو بازنە داخراوەكەی ناوەنددا بازنەكە لەتوپەت دەبێت و هەموو ئەو شتانە هەڵدێنێتەوە كە هەڵی لوشیون و قوتی داون.

رەنگە زیاتر پێویستی بە رونكردنەوەو ئاسانكاری هەبێت: ئەگەر دەسەڵاتی ئێمە بیەوێت لەڕێگەی سەركوتكردنی دەنگە جیاوازەكانەوە ناكۆكیەكان ڕووەو ناوەندی دەسەڵات كێش بكات و كپ و خامۆشیان بكات، ئەوە پاش ماوەیەكی كورت بازنە داخراوەكەی دەسەڵات جێگەی ئەو هەموو ناكۆكی و رەنگ و شێوەو بیركردنەوە جۆراو جۆرەكانی تێدا نابێتەوەو بازنەكەش خۆی لە خۆیدا لەنێوان هەرسێ حیزبی دەسەڵاتدا هێندە كێشمە كێش و گوشینی بەخۆوە دیووە، بواری كشان و گەورەبوونی ئەو داخوازی و رەنگە جۆراوجۆرانەی نییەو لە ئەنجامدا دەتەقێتەوەو ئەوەی قوتی داوەو هەڵی لوشیوە دەیهێنێتەوە، چونكە لەو كاتەدا سەرجەم هێزە بەریەككەوتوو ، پێچەوانەو لێكدژەكان ئاراستەو سەنگ و قورساییان ڕووەو تێكشكاندنی بازنە داخراوەكە دەبەن.

پێویستە پارتی : ئەو ڕاستیە بزانێت كە هێزەكەی لەبواری ناوخۆو دەرەوەدا لەهێزو ئەكتیڤی ئۆپۆزسیۆن و هاوبەشەكانی دەسەڵاتەوە وەردەگرێت و لاوازی دەسەڵاتەكەشی لە دووبوارەدا (ناوخۆو دەرەوە) لاوازی ئۆپۆزسیۆن و هاوبەشەكانێتی ، یان دەبێت دان بەوەدا بنێت كە حزبێكی دیكتاتۆرو چەوسێنەرە، بەڵام ئەو هێزە زۆرەی دەسەڵاتی دیكتاتۆریش راستە لەناوخۆدا باڵادەستە بەڵام لەیەكەم تاقیكردنەوەی هێزە دەرەكیەكاندا وەكو شێرە بەفرینە دەتوێتەوە، هەروەكو كورد دەڵێت ( لە ماڵەوە شێرو لە دەرەوە ڕێوی ) ، ئەوە ڕیفراندۆم و ئەوەش دەرەنجامەكانی ، ئەوە سەرنەچەمان و ئەمەش تكا كردن بۆ ئاشتبونەوە لەگەڵ بەغدا .

پێویستە پارتی ئەوە بزانێت لە هەموو حاڵەتەكاندا دەسەڵاتی چەوسێنەر هێزێكی وەهمیە، چونكە سەرچاوەی هێزی بەرجەستەیی و واقیعی بۆ دەسەڵات سێ گۆشەیەكی لێكدراون (نیشتمان، یاسا، ئازادی) ئەگەر یەكێك لە لاكانی لە دەستبدات ، بوون و قەوارەو واتاكەی لە دەستدەدات، یاخود ماهیەت و جەوهەرەكەی نامێنێت.

پێویستە گۆڕانیش ئەو ڕاستیە بزانێت كە ئەوان گۆڕانەكەی سەردەمی كاك نەوشیروان نین و سیاسەتیش داننانە بە یەكتایی واقیع و ماقوڵبوونی ئەو واقیعە، دانبنێن بەوەی كە سیاسەت بەشداریكردنێكی ئەرێنیە لەكاروباری گشتیداو مافێكیشە لەمافەكانی مرۆڤ و هاوڵاتیبوون ، تەنها بەو دانپێدانانەش بوارێكی سیاسی هاوبەش دێتە ئاراوە كە تێیدا یەكێتی و یەكگرتوویی هاوپەیمانیە سیاسی و ئایدۆلۆژیەكان دێتە ئاراوە ، لێرەدا مەبەست لكاندن و یەكگرتنی یەكێتی و گۆڕان نیە بەشێوەیەكی ئایدۆلۆژی یان سیاسی كە لەیەكەوە نزیكن ، بەڵكو هەستكردن و بەرپرسیارەتی و هەست و ئیرادە و ئازادی هەڵبژاردنی ئەگەرەكانە لەیەككاتدا.

پێویستە گۆڕانیش ئەو ڕاستیە بزانێت كە ئەوان گۆڕانەكەی سەردەمی كاك نەوشیروان نین

بەڵام كەرتبوون و پارچە پارچە بوونی بوارو مەودای سیاسی یەكێتی و گۆڕان دوو هۆكاری سەرەكی لە پشتەوەیە:

یەكەم: دواكەوتوویی كۆمەڵگەكەمان… ئەو دواكەوتووییەی بە توندو تۆڵی و تۆكمەیی ستروكتورو پێكهاتە و ڕێكخستن و پەیوەندیە كۆمەڵایەتیە داخراوەكان دەناسرێتەوە، هەر ئەو سترەكتورەش بوارە سیاسیەكەی رەخساندوە، پارتە سیاسیە هاوچەرخەكانیشمان بنەماو دیدو بۆچوونی خێڵێكی سیاسی بەسەریاندا زاڵە… ئێستەش لە هەردوو پارتە سیاسیە دەسەڵاتدارەكەو سەرجەم ئۆپۆزسیۆنەكانیشماندا پەیوەندی خێڵا و عەشرەت و دیوەخان ڕۆڵێكی كاریگەر دەگێڕن.

دووەم: تێكچوون و هەڵبەزو دابەزی و هەڵوەشاندنەوەی چینایەتیمان و هەرەسی چینی ناوەند چونكە ستروكتوری بەرهەمهێنانی كۆمەڵایەتیمان بەتایبەتی (ئابوری، روناكبیری، پەروەردەیی و سیاسی) حاڵەتێكی نائارامی ئەوتۆی بەخۆوە گرتوە لەماوەیەكی زۆر كورتدا رەنگە جێ گۆڕكێ و توانا ئابوری و بونیادی مەعریفی و پەروەردەیی و سیاسیمان بێتە ئاراوە.

لەژێر ڕۆشنایی ئەو خاڵانەی سەرەوەدا دەتوانین بڵێین تەنها دوو مەرجی سەرەكی هەیە بۆ چاكسازی و گۆڕانكاری ئەم بارودۆخە قەتیسماوەی ئێستامان ، ئەوانیش یەكگرتنەوە یان یەكڕیزی یەكێتی و گۆڕانە ، دوای ئەوەش یەكێتی و یەكڕیزییە لەگەڵ پارتیدا ، بەپلەی یەكەم دەسەڵاتی سیاسی دانبنێت بەو گەندەڵیانەی ئەم بارودۆخانەیان خوڵقاندوەو بەشێك لە لێپرسراوێتی و بەرپرسیارەتیەكەی بگرێتە ئەستۆ، یەكێتی و گۆڕانیش لە قولەی قافی كەللە ڕەقی و بێنە خوارە، چونكە ئەگەر هەردوولا هەروەكو كورد دەڵێت “سواری كەللەی خۆیانبن و نەیەنە خوارێ هەردوو لایان لە مەترسیدان، چونكە سەرچاوەو چاوگی هێزو شەرعیەتەكەشیان و هەتا بونیشیان لە مەترسیدایە، مەبەست لەبوونی هەموومان (وڵات و یاساو ئازادی)یەكەمانە.

سەمەد زەنگەنە